гняздзі́цца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., гняздзіцца; незак.
1. Віць гнёзды, жыць (пра птушак).
Ластаўкі гняздзяцца пад страхой.
2. перан. Мець прытулак, прыстанішча (пра людзей, жывёл).
Г. ў пакойчыку.
3. перан. Моцна трымацца, памнажацца (пра думкі).
У душы гняздзіліся трывожныя думкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прадо́ўжыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны; зак., што.
1. Працягнуць якое-н. дзеянне; вярнуцца (пасля перапынку) да пачатага.
П. следства.
П. сход.
2. Зрабіць больш працяглым у часе; павялічыць.
П. адпачынак.
П. свой род.
|| незак. прадаўжа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. прадаўжэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
сыр, -у, мн. сыры́, -о́ў, м.
Харчовы прадукт, які робіцца з малака, заквашанага пэўным спосабам.
Плаўлены с.
Клінковы с.
Галандскі с.
◊
Плаваць (качацца) як сыр у масле — жыць у дастатку, раскошы.
|| памянш. сыро́к, -рка́, мн. -ркі́, -рко́ў, м.
|| прым. сы́рны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ува́жыць, -жу, -жыш, -жыць; зак.
1. што. Выканаць, прызнаўшы абгрунтаваным.
У. чыю-н. просьбу.
2. каго (што). Аказаць каму-н. павагу, выканаўшы яго жаданне.
У. старога чалавека.
3. каму. Зрабіць уступку, прыняўшы пад увагу што-н.
Яму нельга не ў., ён старэйшы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
узва́жыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны; зак.
1. каго-што. Вызначыць вагу каго-, чаго-н.
У. рыбу.
2. перан., што. Папярэдне абдумаць, ацаніць.
У. усе магчымасці.
|| незак. узва́жваць, -аю, -аеш, -ае.
|| звар. узва́жыцца, -жуся, -жышся, -жыцца (да 1 знач.); незак. узва́жвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
упрыго́жыць, -жу, -жыш, -жыць; -жаны; зак., каго-што чым.
Надаць каму-, чаму-н. прыгожы выгляд, зрабіць прыгажэйшым, ярчэйшым.
У. сукенку вышыўкай.
У. жыццё каму-н. (перан.).
|| незак. упрыго́жваць, -аю, -аеш, -ае; наз. упрыго́жванне, -я, н.
|| наз. упрыгажэ́нне, -я, н. і упрыго́жанне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
утрыма́нства, -а, н. (афіц.).
1. Знаходжанне на чыім-н. утрыманні.
Дакументы аб утрыманстве.
2. Імкненне жыць на ўсім гатовым, разлічваць на чыю-н. дапамогу, а не на свае сілы.
Нельга разлічваць на ў.
|| прым. утрыма́нскі, -ая, -ае (да 2 знач.).
Утрыманская псіхалогія.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Разжы́цца ’разбагацець’ (Сл. ПЗБ, Некр.), ’раздабыць, дастаць, пазычыць’ (Бяльк.), разжыва́цца ’багацець’ (Інстр. 3), разжыва́нне ’абжыванне’ (Юрч. СНЛ), разжы́ў ’разжытак’ (Юрч. СНЛ). Ад раз- і жыць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Слаці́ць ‘жыць, перабіваючыся’ (Касп.). Няясна. Сюды ж, відавочна, і слоті́ты ‘надакучаць, часта турбаваць’ (драг., З нар. сл.). Магчыма, ад *слата, слота (гл.). Першапачаткова ‘надакучаць, як слата’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
уціска́ць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да уціснуць.
уціска́ць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго.
Груба абмяжоўваць свабоду, правы каго‑н.; прыгнятаць. [Тапурыя:] — Я вольны марак і просты чалавек і не змагу я жыць у срэбры і золаце. Я люблю князёўну Ніну, але я не магу жыць так, як вы, і ўціскаць народ. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)