фугава́ць, ‑гую, ‑гуеш, ‑гуе; незак., што.
1. Стругаць фуганкам. Там работа ішла поўным ходам: печ разабралі, страху знялі, габлявалі і фугавалі дошкі для падлогі. Дубоўка.
2. Выраўноўваць, раўняць паверхню дошак для падгонкі і склейвання.
3. Выраўноўваць па вышыні (зубы пілы). Фугаваць пілу.
[Ад ням. fugen — прыганяць, дапускаць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ша́хтавы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да шахты (у 1 знач.). У .. [Міхася] падабралася ўжо выдатная брыгада — у гэтым яму шмат дапамог шахтавы калектыў. Лупсякоў.
2. Спец. Аснашчаны шахтай, які мае выгляд шахты (у 2 знач.). Шахтавая печ.
•••
Шахтавы ствол гл. ствол.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
то́пка ж.
1. (действие) пале́нне, -ння ср.; аце́пліванне, -ння ср.; см. топи́тьI;
2. (часть печи) то́пка, -кі ж.; (печь) печ, род. пе́чы ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дымі́ць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выпускаць дым; дрэнна гарэць, вылучаючы вялікую колькасць дыму. Да прыстані па рацэ ідзе пасажырскі параход. Ён густа дыміць, папераджальна гудзе і грыміць лопасцямі вінта ў вадзе. Галавач. Святла нідзе не было, толькі ў адзінокім доме дыміла газніца з меднай гільзы, а людзей была поўная хата, як зачыніць. Няхай. // Прапускаць дым праз шчыліны (пра печ, комін і пад.). Печ дыміць. □ Гудзе, падвывае вецер. Буржуйка спалохана ўсхліпвае, дыміць. Асіпенка.
2. чым і без дап. Курыць, пускаючы многа дыму. Сцяпан сядзеў за сталом і дыміў папяросай. Кудравец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
КУПЕЛІ́РАВАННЕ
(ад франц. coupelle раздзяляльная печ, літар. кубачак),
купеляцыя, ачыстка высакародных металаў ад свінцу і інш. прымесей акісляльнай плаўкай у капелях (кубачках з вогнетрывалых матэрыялаў) або полымных печах. Заснавана на ўласцівасці свінцу і інш. звычайных металаў (у адрозненне ад высакародных) акісляцца кіслародам паветра. Выкарыстоўваецца ў прабірным аналізе (для ўстанаўлення пробы), металургіі (для вылучэння высакародных металаў, якія знаходзяцца ў сплаве са свінцом).
т. 9, с. 35
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
му́льда
(ням. mulde = карыта)
1) металічная скрыня для механізаванай загрузкі шыхтавых матэрыялаў у сталеплавільную печ;
2) форма, у якую заліваюць метал, каб атрымаць злітак;
3) форма залягання слаёў горных парод у выглядзе чашы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
завіну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; ‑нёмся, ‑няцеся; зак.
Разм. Спешна і старанна пачаць рабіць што‑н.; рупна заняцца чым‑н. Дзеці палезлі за стол, а Юстына завінулася каля печы. Гартны. Паклала [бабка Параска] дроў у печ, падпаліла іх і завінулася з венікам каля хаты, старанна падмятаючы пакойчык. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пе́льсць 1 ’поўсць’ (мсцісл., З нар. сл.). З польск. pilść ’лямец’, ’валасяны матэрыял, унутранасць матраца’. Вакалізм складу пе‑ трэба разглядаць разам з пельсць ’шалушэнне скуры, пархі’ (мсцісл., ЛА, 3), дзе ‑е‑ — пад уплывам лексемы пе́рхаць, параўн. персць ’шалушэнне скуры’ (мядз., там жа).
Пе́льсць 2, пелясць, пе́люсці, пэ́лютэ ’праход у печ, а таксама месца ў коміне пад гэтым праходам’ (Сцяшк. МГ, Скарбы, Сл. ПЗБ; бяроз., Шатал.), ’жарало ў печы’ (навагр., Нар. сл.), ’выхад з печы’ (слонім., Нар. лекс.), ’чалеснікі’ (ЛА, 4), ’верх пад чалеснікамі’ (там жа). Гэта рэалія ўяўляе сабой ’тонкую цагляную сценку ў печы, пасярэдзіне якой знаходзіцца ўваход у печ’ (ваўк., В. В.) і семантычна, як ’нешта плоскае’, лексему, што называе гэтую рэалію, можна звязаць з пелюсць 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мужурна́ ’поўны, тоўсты, здаровы’ (міёр., З нар. сл.), драг. мужурно, мужурнэ́ско ’грубы, нязграбны здаровы мужчына’. Да муж (гл.). Аб суфіксе ‑ур‑ гл. Сцяцко, Афікс. наз., 174; ‑н‑о́ таксама надае экспрэсіўны характар, напр., драг. пічно́ ’вялікая, але халодная печ’. Аналагічна рус. ‑л‑о́: мужло́ ’неадукаваны, грубы, некультурны чалавек’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
памясці́ць, ‑мяшчу, ‑месціш, ‑месціць; зак., каго-што.
Тое, што і змясціць (у 1–4 знач.). У тую ноч Людміла доўга не магла заснуць. На гарышчы, дзе яе памясцілі, усё яшчэ было душна. Асіпенка. Печ.. у хаце стаяла так, што за ёю можна было памясціць нешырокі ложак. Курто.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)