АЛЬТРУІ́ЗМ

(франц. altruisme ад лац. alter іншы),

бескарыслівыя клопаты пра шчасце і дабрабыт інш. людзей, гатоўнасць ахвяраваць асабістымі інтарэсамі. Тэрмін увёў у 1830-я г. франц. філосаф А.Конт, які звязваў маральнае ўдасканаленне чалавека з выхаваннем у людзей пачуцця альтруізму, проціпастаўляючы яго эгаізму. Асобныя ідэі альтруізму развіваліся ў раннім хрысціянстве, у вучэнні Францыска Асізскага (сярэднявечча), у новы час — асветнікамі (І.Гердэр, А.Шэфтсберы, Д.Юм, А.Сміт, Ж.Ж.Русо, І.В.Гётэ і інш.). Канкрэтныя формы альтруізму — міласэрнасць, дабрачыннасць, філантропія і інш.

т. 1, с. 285

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ВУЛЬВІ́Т

(ад лац. vulva покрыва + ...іт),

запаленне вульвы (вонкавых палавых органаў жанчыны). Першасны вульвіт бывае пры траўматычных пашкоджаннях покрыўнага эпітэлію вульвы, парушэннях абмену рэчываў (цукровы дыябет), неахайнасці жанчыны і інш. Другасны вульвіт абумоўлены вострымі і хранічнымі запаленчымі працэсамі вышэйляжачых органаў жанчыны. Праяўляецца свербам, смыленнем і болямі, ацёкам, пачырваненнем, іншы раз язвамі на вялікіх і малых палавых губах, пераддзвер’і похвы, клітары. Пры несвоечасовым лячэнні могуць узнікнуць ускладненні. Лячэнне тэрапеўтычнае, фізіятэрапеўтычнае, часта — хірургічнае.

І.У.Дуда.

т. 4, с. 293

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ВЮРЦЫ́Т

(ад прозвішча франц. хіміка Ш.А.Вюрца),

мінерал класа сульфідаў, сульфід цынку, ZnS. Прымесі жалеза, кадмію, германію, марганцу і інш. Паліморфная мадыфікацыя ZnS гексаганальнай сінганіі. Крышталі дробныя пірамідальныя, радзей таблітчастыя. Агрэгаты радыяльна-прамянёвыя, слаістыя, каламорфныя. Колер ад светла-жаўтаватага да цёмна-чырвона-карычневага і амаль чорнага. Бляск смалісты. Цв. 3,4—4. Шчыльн. 4 г/см³. У асноўным гідратэрмальны мінерал. Трапляецца таксама ў асадкавых пародах, у сідэрытавых і гліністых канкрэцыях. Руда цынку, іншы раз кадмію.

т. 4, с. 337

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

паро́дыя

(гр. parodia = спевы наадварот)

1) твор, сатырычна або камічна падроблены пад іншы твор;

2) перан. няўдалае, часта знешняе перайманне чаго-н., скажонае падабенства да чаго-н.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

транзі́т

(лац. transitus = пераход, праходжанне)

1) правоз пасажыраў і грузаў з аднаго пункта ў іншы праз прамежкавыя пункты;

2) перавозка грузаў без перагрузкі іх на прамежкавых станцыях.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

Іна́кш прыслоўе ’іншым спосабам, па-другому, не так’ (ТСБМ, Гарэц., Яруш., Касп., Шат.), ина́к (Нас.), іна́чай (ТСБМ, Нас., Гарэц., Яруш., Бяльк.), на́чэ (лельч., Нар. лексіка, 132). Рус. ина́че, дыял. ина́ко, укр. іна́к, іна́ко, іна́кше, польск. inaczej, уст. і дыял. inak, в.-луж. hinak, н.-луж. hynak, hynacej, чэш. jinak, jináč, славац. ináč, inak, inakšie, славен. inako, серб.-харв. и̏на̄ко, и̏на̄че, балг. и́нак, и́наче, макед. инаку. Ст.-слав. инако, ст.-рус. инакъ, инако, иначе, ст.-бел. иначеи (Скарына). Прасл. *jьnako, *jьnakje ад *jьnakъ ’іншы’ (гл. інакшы, іншы). Фасмер, 2, 130; Шанскі, 2, I, 65–66; Трубачоў, Эт. сл., 8, 230; Слаўскі, 1, 456. У бел. інакш ‑ш‑ з суфікса вышэйшай ступені. Лексема іначай сфарміравалася, відаць, пад уплывам польскай формы з суфіксальным ‑ějь. Сюды ж іна́чыць ’рабіць інакшым, другім; змяняць’ (ТСБМ, Нас.), дыял. іначасць (у «Соках цаліны» Ц. Гартнага; Гіст мовы, II, 238).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пара́ліч

(рус. паралич, ад гр. paralysis = расслабленне)

1) хвароба, якая пазбаўляе той або іншы орган цела здольнасці рухацца, дзейнічаць (параўн. парэз);

2) перан. стан бяздзейнасці, страта здольнасці выконваць свае функцыі (напр. п. чыгункі).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Росць 1 ’расці’, ’атрымліваць задавальненне’ (Бяльк., Юрч. Фраз. 1, Юрч. Сін.), рость, рэсть ’расці’ (Растарг.), ро́сціць ’гадаваць, вырошчваць’ (астрав., пух., Сл. ПЗБ). Да расці́ (гл.). Аб скарочаным суфіксе *‑ti гл. Карскі 2-3, 279.

Росць 2 ’рост’, ’расток, парастак’ (іўеў., Сцяшк. Сл.; ТС). З прасл. *orstъ пры дапамозе суф. ‑ь з адцягненым значэннем *‑orst‑ь. Іншы суфікс ‑jь у рошч (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

transit

[ˈtrænsət]

n.

1) транзы́т, пераво́з -у m.

The goods were damaged in transit — Тава́р быў пашко́джаны пры пераво́зе

2) зьме́на f., перахо́д -у m. (у і́ншы стан)

3) тэадалі́т -а m. (інструмэ́нт)

4) гарадзкі́ тра́нспарт

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

new

[nu:]

1.

adj.

1) но́вы

2) малады́; сьве́жы

new potatoes — малада́я бу́льба

3) і́ншы, ня той што ране́й

He is a new man now — Ён цяпе́р і́ншы чалаве́к

4) незнаёмы; нязвы́чны, нязвы́клы

a new country to me — незнаёмая мне краіна

new to the work — яшчэ́ не прызвыча́ены да пра́цы

5) но́вы, суча́сны, апо́шні

new dances — но́выя та́нцы

6) дале́йшы, дадатко́вы

new information — дале́йшая інфарма́цыя

2.

adv.

но́ва; няда́ўна, то́лькі што

new-mown hay — то́лькі што ско́шанае се́на

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)