Нагарода ’ўзнагарода’ (Нас.); za naharódaju za trudý wiérniecsa (Пятк. 2); ст.-бел.нагарода і нагрода (апошняе з польск., гл. Булыка, Лекс. запазыч., 203); укр.нагорода, рус.награда (< ц.-слав., гл. Фасмер, 3, 37), польск.nagroda, чэш.náhrada ’замена’, славен.nagrada, серб.-харв.на̏града, балг.награ́да, макед.награда. Аддзеяслоўнае ўтварэнне, першапачаткова *nagorditi, на думку Міклашыча (74) — ’узнагародзіць горадам’, што лічыцца непераканаўчым; Фасмер (3, 37) і Трубачоў (там жа) звязваюць з ’накласці кучай’, параўн. рус.нагородить; Бязлай (2, 212) праз славен.graja ’рэпутацыя’, grajati ’праслаўляць’ (j < dj) звязвае з літ.gar̃dinti ’паведаміць, абвясціць’, роднасным ст.-інд.gir‑ ’слава, гонар’, лац.grates ’хвала’ і інш. Сумніцельна вывядзенне з *gheld‑ (ням.vergelten ’узнагароджваць, даваць плату’), пры гэтым бел. і ўкр. паўнагалосныя формы тлумачацца другасным збліжэннем з горад (Махэк₂, 388). Брукнер лічыў усх.-слав. словы паланізмамі, а ўзнікненне значэння ’дар, плата’ лакалізаваў на польскай тэрыторыі, першапачаткова праз стадыю ’ўзвесці, узнавіць разбуранае’ — ’замяніць’ — ’кампенсаваць страты’ — ’заплаціць’; усё да grodzić ’будаваць, гарадзіць’ (Брукнер, 353).
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
БРЫГА́ДА ВЫТВО́РЧАЯ, калектыў рабочых прадпрыемства, які сумесна выконвае адзінае вытв. заданне і нясе агульную адказнасць за вынікі работы; першасная ячэйка прац. калектыву. Брыгады вытворчыя бываюць: спецыялізаваныя (аб’ядноўваюць рабочых адной прафесіі, напр., брыгада слесараў), комплексныя (аб’ядноўваюць рабочых розных прафесій, для выканання асобных работ ці аперацый у іх складзе могуць стварацца спецыялізаваныя звенні), зменныя (ствараюцца з рабочых адной змены) і скразныя (аб’ядноўваюць рабочых, занятых у некалькіх зменах). Кіруе брыгадай вытворчай брыгадзір, які прызначаецца з членаў брыгады і, як правіла, не вызваляецца ад асн.вытв. работы. Найб. пашыраная форма аплаты працы рабочых брыгады вытворчай — здзельная заработная плата, якая размяркоўваецца паміж членамі брыгады з улікам адпрацаванага кожным рабочага часу і тарыфнага разраду. Для павышэння калект. зацікаўленасці і больш эфектыўнага выкарыстання прац., матэр. і фін. сродкаў брыгады вытворчай пераходзяць на брыгадны падрад: заключаюць дагавор з адміністрацыяй, паводле якога брыгадзе перадаецца частка маёмасці прадпрыемства, устанаўліваюцца вытв. заданні; заробленыя грошы размяркоўваюцца паміж членамі брыгады паводле прац. ўкладу кожнага, а пры калект. згодзе — з выкарыстаннем каэфіцыента прац. ўдзелу. З пашырэннем арэндных адносін брыгадна-падрадная форма арганізацыі і аплаты працы перарасла ў арэндны падрад.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
узнагаро́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1.Плата, дар за якія‑н. заслугі і пад. [Кастусь чытае:] «За галаву атамана вызначаецца ўзнагарода — 15 тысяч марак польскіх».Крапіва.Хлопцы не спяшаліся выходзіць, яны азіраліся па баках, нібы чакаючы ўзнагароды за сваю знаходку.Кавалёў.— Ну, Тром-сын, — кажа цар, — цяпер прасі ў мяне якой хочаш узнагароды.Якімовіч.Першы дзень мая прынёс яе [радасць], нібы ўзнагароду за ўсе неспакойныя турботныя ночы і дні.Мележ.
2. Ганаровы знак, ордэн, медаль і пад., якімі адзначаюцца чые‑н. заслугі. Высокая ўрадавая ўзнагарода. □ Як дачка свайго народа, Многа маючы заслуг, І яна [Кацярына] ўзнагароду прыняла з гарачых рук.Броўка.Я, заўважыўшы .. тры калодачкі ўзнагарод на ягоных грудзях, захацеў абняць хлопца яшчэ раз.Брыль.//перан. Падзяка, аддзяка, адплата. [Пан Ружыцкі:] — Перлы вашых тонкіх слоў — лепшая ўзнагарода для мяне.Бажко.
3.Разм. Тое, што і узнагароджанне (у 1 знач.). На тым жа вечары быў зачытаны ўказ аб узнагародзе жанчын.Дуброўскі.
•••
Знакі ўзнагародыгл. знак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
prowizja
ж. камісійная плата; камісійныя;
prowizja maklerska — маклерскія камісійныя;
prowizja od obrotu — камісійныя з абарачэння;
prowizja od sprzedaży — камісійныя за продаж;
prowizja od zakupu — камісійныя за пакупку;
prowizja ubezpieczeniowa — страхавыя камісійныя;
2.уст. правізія
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Gebühr
f -
1) нале́жнае, заслу́жанае
nach ~ — па заслу́гах
über (álle) ~ — звыш (уся́кай) ме́ры, зана́дта
2) -, -en пада́так, збор
gerínge ~en — пла́та ў невялі́кіх паме́рах
3) прысто́йнасць
das ist wíder álle ~ — гэ́та супярэ́чыць усі́м пра́вілам прысто́йнасці
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Gehált
I
n -(е)s, -hälter уст. зарабо́тная пла́та, жа́лаванне
mit séinem ~ áuskommen* — жыць на сваю́ зарабо́тную пла́ту
II
m -(e)s, -e
1) змест; змясто́ўнасць
~ und Gestált — фо́рма і змест
2) про́ба
3) умяшча́льнасць; ёмістасць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
заслу́гаж. Verdíenst n -(e)s, -e (учым-н. um A);
яго́ заслу́га ў тым, што… sein Verdíenst liegt [bestéht] dárin, dass…;
ста́віць сабе́ ў заслу́гу sich (D) etw. zum [als] Verdíenst ánrechnen;
мець вялі́кія заслу́гі пе́рад радзі́май gróße Verdíenste um die Héimat háben;
узнагаро́дзіць па заслу́гах nach Verdíenst [Gebühr] belóhnen;
ён атрыма́ў па заслу́гах das geschíeht ihm recht;
◊
па заслу́гах і пла́та≅ wie die Kunst, so die Gunst
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
fare
[fer]1.
n.
1) пла́та за прае́зд (аўто́бусам, цягніко́м)
2) пасажы́р (аўто́буса, цягніка́)
3) е́жа f., харч
a daily fare — штодзённая е́жа
bill of fare — мэню́, indecl.
2.
v.i.
1) е́сьці, харчава́цца
He fares well — ён до́бра харчу́ецца
2) ве́сьціся
he is faring well in school — яму́ до́бра йдзе́ наву́ка
3) даво́дзіцца
it will fare hard with the thief, if… — Зло́дзею ця́жка давядзе́цца, калі́…
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ВЫ́ХАД СЯЛЯ́НСКІ,
права сялян на выхад з маёнтка аднаго феадала і пераход у маёнтак другога. Шырока выкарыстоўваўся сялянамі як адзін з асн. сродкаў барацьбы супраць узмацнення феад. прыгнёту. 1) У Расіі ў 11—15 ст. выхад сялянскі абмяжоўваўся для асобных катэгорый сялян (закупы, сярэбранікі і інш.). Пачатак заканад. афармленню прыгоннага права паклаў Судзебнік 1497, які ўстанавіў для выхаду сялянскага адзіны тэрмін — тыдзень да і тыдзень пасля Юр’евага дня (26 ліст.), пры ўмове выплаты феадалу т.зв.пажылога. Судзебнік 1550 пацвердзіў тэрмін выхаду сялянскага, але павялічыў памер пажылога. У 1581 Іван IV увёў Запаведныя гады, у якія выхад сялянскі забараняўся. Цар Фёдар Іванавіч у 1592—93 забараніў выхад сялянскі на ўсёй тэр. дзяржавы. Гэта пацверджана Саборнымі ўлажэннямі 1607 і 1649.
2) На Беларусі ва ўмовах развіцця таварна-грашовых адносін выхад сялянскі стаў гал. перашкодай для феадалаў у павелічэнні іх даходаў. З сярэдзіны 15 ст. ў ВКЛ вядомы абмежаванні выхаду сялянскага (плата за выхад, вяртанне даўгоў, рознай маёмасці і інш., дазвол феадала), што паступова вяло да запрыгоньвання сялян. Нівеліроўка феад. павіннасцей у выніку агр. рэформы ў ВКЛ з сярэдзіны 16 ст. (гл.Валочная памера) вяла да звужэння магчымасцей выхаду сялянскага. Заканадаўча абмежаванні выхаду сялянскага аформлены Статутамі ВКЛ 1529, 1566, 1588. Гл. таксама Прыгоннае права.