Verbum

ла́стаўка, -і, ДМ -таўцы, мн. -і, -тавак, ж.

1. Пералётная птушка атрада вераб’іных з вузкімі вострымі крыламі, вёрткая і хуткая ў палёце.

Берагавая л.

Белагрудая л.

2. Гімнастычная фігура, пры якой пастава цела нагадвае птушку ў палёце.

3. Ласкавы зварот да асоб жаночага полу.

◊

Першая ластаўка — пра першыя прыкметы з’яўлення чаго-н.

|| прым. ла́стаўчын, -а (да 1 знач.).

Ластаўчына гняздо.

па́рыцца, -руся, -рышся, -рыцца; незак.

1. гл. парыць.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Варыцца ў закрытай пасудзіне пры дапамозе пары.

3. Знаходзіцца ў вельмі цёплым, гарачым памяшканні або быць надта цёпла апранутым (разм.).

4. перан., над чым і без дап. Тое, што і пацець (у 3 знач.; разм.).

П. над задачай.

|| зак. папары́цца, -руся, -рышся, -рыцца (да 1 і 2 знач.).

праве́рыць, -ру, -рыш, -рыць; -раны; зак., каго-што.

1. Упэўніцца ў правільнасці чаго-н., абследаваць з мэтай нагляду, кантролю.

П. правільнасць рашэння задачы.

П. білеты пры ўваходзе.

2. Падвергнуць выпрабаванню для высвятлення чаго-н.

П. веды навучэнцаў.

П. насенне на ўсходжасць.

|| незак. правяра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. праве́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.; прым. праве́рачны, -ая, -ае.

пра́вільны, -ая, -ае.

1. Які не адступае ад правіл, норм, прапорцый.

Правільнае напісанне.

Правільныя рысы твару.

2. Заканамерны, рэгулярны.

Правільная змена пор года.

3. Які адпавядае сапраўднасці, такі, як патрэбна.

П. адказ.

Правільнае разуменне сучаснага становішча.

4. Пра многавугольнік: які мае роўныя вуглы і стораны; пра мнагаграннік: які мае грані — аднолькавыя правільныя многавугольнікі і роўныя мнагагранныя вуглы пры вяршынях.

|| наз. пра́вільнасць, -і, ж.

пралама́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ло́міцца; зак.

1. Ламаючыся, утварыць у сабе адтуліну, дзірку.

Лёд быў тонкі і праламаўся.

2. Змяніць свой напрамак пры пераходзе з аднаго фізічнага асяроддзя ў другое (спец.).

Сонечны прамень праламаўся ў прызме.

|| незак. прало́млівацца, -аецца (да 1 знач.), прало́мвацца, -аецца (да 1 знач.) і праламля́цца, -я́ецца (да 2 знач.).

|| наз. праламле́нне, -я, н. (да 2 знач.).

пралама́ць, -амлю́, -о́міш, -о́міць; -амі; -ама́ны; зак., што.

1. Зрабіць дзірку, пралом, прабіць наскрозь.

П. сцяну.

П. чэрап.

2. Змяніць напрамак пры пераходзе з аднаго фізічнага асяроддзя ў другое.

Прызма праламала сонечны прамень.

|| незак. прало́мліваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 знач.), прало́мваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 знач.) і праламля́ць, -я́е (да 2 знач.).

|| наз. прало́м, -у, м. (да 1 знач.).

адсе́яцца, -се́юся, -се́ешся, -се́ецца; -се́йся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аддзяліцца пры прасейванні.

Вотруб’е адсеялася ад мукі.

2. перан. Выбыць са складу чаго-н.

Частка студэнтаў адсеялася.

3. Скончыць сяўбу.

Адсеяліся калгасы рана.

|| незак. адсе́йвацца, -аюся, -аешся, -аецца і адсява́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. адсе́йванне, -я, н., адсява́нне, -я, н. і адсе́ў, -се́ву, м. (да 1 і 2 знач.).

скачо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.

1. Хуткае перамяшчэнне цела адштурхоўваннем ад якога-н. пункта апоры.

С. зайца.

2. перан. Рэзкае змяненне чаго-н.

С. зарплаты.

С. узроўню вады.

3. Пераход ад старога якаснага стану да новага ў выніку колькасных змяненняў (кніжн.).

|| прым. скачко́вы, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

С. механізм (у кінаапаратуры: які скачкападобна, рыўкамі перамяшчае кінастужку пры зме́не кадраў).

склада́нне, -я, н.

1. гл. складаць.

2. У матэматыцы: дзеянне, пры дапамозе якога з двух або некалькіх лікаў (складаемых) атрымліваюць новы (суму), які мае столькі адзінак, колькі было ва ўсіх дадзеных ліках разам.

3. У мовазнаўстве: слова, што ўтворана з дзвюх або некалькіх асноў і прадстаўляе лексічную адзінку, якая мае граматычныя і семантычныя адзнакі паасобнага слова; складанае слова (напр.: збожжаўборачны, першадрукар).

султа́н², -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Упрыгажэнне з пер’я ці конскіх валасоў на галаўных уборах, пераважна ў ваенных, а таксама на галовах коней пры ўрачыстых цырымоніях.

2. перан. Слуп дыму, зямлі і пад., які ўзнімаецца ўгору.

С. узрыву.

С. пары.

3. Суквецце ў некаторых раслін.

С. бэзу.

С. іван-чаю.

Султаны чароту.

|| памянш. султа́нчык, -а, мн. -і, -аў, м.