арке́стр
(фр. orchestre, ад гр. orchestra = пляцоўка перад сцэнай для хору ў старажытнагрэчаскім іэатры)
1) група музыкантаў, аб’яднаных для сумеснага выканання на розных інструментах музычных твораў, а таксама сукупнасць музычных інструментаў для гэтага;
2) месца ў тэатры перад сцэнай, дзе размяшчаюцца музыканты.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
вандрава́ць
(польск. wędrować, ад с.-в.-ням. wandem)
1) весці неаселы спосаб жыцця, пераязджаць з месца на месца; качаваць (пра плямёны, народы);
2) доўга хадзіць, ездзіць дзе-н.; блукаць, падарожнічаць;
3) пераходзіць ад аднаго ўладальніка да другога на працягу доўгага часу (аб прадметах).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Папуры́ ’музычны твор з урыўкаў розных агульнавядо мых песень, мелодый’ (ТСБМ). З рус. попурри́ ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 84), дзе з франц. potpourri, літаральна ’гнілы гаршчок’ < pot ’гаршчок’, pourrir ’гніць’, потым ’змешаная страва’ (гл. Фасмер, 3, 328).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Накану́ні ’напярэдадні’ (ТС). Запазычана з рус., ц.-слав. накануне ’тс’, дзе ад канун ’богаслужэнне напярэдадні свята’, гл. Фасмер, 3, 38. Не выключана і самастойнае ўтварэнне ад ц.-слав. канун ’пярэдадзень’, пра што можа сведчыць заканчэнне слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Налі́чнік ’ліштва (у вокнах, дзвярах)’ (расон., Шатал., Шушк.), налі́шнікі ’маляванне асады на вокнах з надворнага боку’ (Бяльк.). Відаць, запазычана з рус. нали́чник ’тс’, дзе ад лицо́ ’вонкавы бок, фасад’, г. зн. ’тое, што набіваецца на лицо’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ля́ды ’дрэнны’ (маст., Сцяшк. Сл.), зах.-укр. ле́дий ’тс’, польск. жэшаўск. lady ’абы-які’. Відавочна, з польск. мовы, дзе лексема з’яўляецца другасным прыметнікам ад lada ’абы які’, якое ўспрымалася як прыметнік ж. р. (Слаўскі, 4, 22).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бахаты́ ямы, дзе дабываюць гліну’ (Яшкін), баханы́ ямы’ (Яшкін). Прынамсі бахаты́, здаецца, таго ж паходжання, што і бо́хат (bochъt‑), гл. Магчыма, таксама гукапераймальным па паходжанню з’яўляецца і слова баханы́, але з іншым дзеяслоўным суфіксам (boch‑on‑).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Аге́нт. Новае запазычанне праз рускую мову (гл. Крукоўскі, Уплыў, 78), дзе ў сваю чаргу з ням. Agent (XVII ст.) (Шанскі, 1, А, 39). Ст.-бел. аент (1666) (Булыка, Запазыч.) з ст.-польск. ajent (Фасмер, 1, 60).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Плес ’глыбокае месца на балоце, дзе заўсёды стаіць вада’ (Бес.), ’шырокі фарватэр’ (Крывіч, 1), ’прырэчная сенажаць, якая заліваецца ў час разводдзя’ (глус., Янк., дыс.), ’забалочаныя берагі азёр’ (палес., Талст.), плесо ’балота, занесенае пяском’ (Скарбы). Гл. плёс.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прагрэ́с ’рух наперад, пераход на больш высокую ступень развіцця’ (ТСБМ). Запазычанне XIX ст. (Гіст. лекс., 250) з рус. прогре́сс ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 97), дзе праз польск. progress або ням. Progress < лац. progressus ’поспех’ (Фасмер, 3, 372).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)