Verbum

Пе́даль ’нажны рычаг у машынах і прыстасаваннях’ (ТСБМ), міёр. піда́ліна ’тс’ (Нар. словатв.). Праз рус. мову прыйшло з ням. Pedal ці франц. pédale, якія з італ. pedale < лац. pedālis ’нажны’, — спачатку ’педаль у музычных інструментах’ (Фасмер, 3, 225; Голуб-Ліер, 364).

Пералю́бка (піралю́бка) ’асоба, якая парушае шлюбную вернасць’ (слаўг., Нар. словатв.). Укр. перелю́б(ки) чини́ти ’пралюбадзейства рабіць з кім-небудзь’, серб.-харв. пр́љуб(а), макед. прељуба, ’тс’. Відаць, са ст.-слав. прѣлюбы дѣяті, творити ’тс’. Суфікс ‑ка, як у лю́бка ₁ (гл.).

◎ Перасо́лка ’планка, якой змацоўваюцца ножкі стала’ (Касп.; в.-дзв., рас, Шатал.), пырысоля, пырысюл ’жэрдка пад столлю каля печы для прасушкі адзення’ (драг., Нар. сл.). З перасоў (гл. далей): капцовае ‑ў успрымалася як паходнае з *-/ъ (напр., *bу!ь > оуў ’быў’).

◎ Пе́рына, перы 11 ка ’кастрыца’ (пін., ЛА, 4). Да перыць, праць ’біць’, ’аббіваць кастрыцу са льну’ (гл.). Суф. ‑ын‑а са значэннем ’прадмет — вынік дзеяння’ (Сцяцко, Афікс. наз., 42).

◎ Перына́ (пірьна) ’птушынае пяро’ (міёр., Нар. словатв.). Зборны назоўнік ад пяро (гл.).

◎ По́сых ’ежа з кавалкаў лечанага цеста’ (Мік.). Відаць, да сухі, сушыць (гл.), параўн. таксама славац. posuch ’ляпёшка з хлебнага цеста’. Цікавым з’яўляецца супрацьпастаўленне з патапцы ’страва з хлеба і малака’ (мазыр., З нар. сл.), што ад тапіць ’мачыць у вадкасці’.

Пры́ха, мн. л. пры́хы ’губа ў каня, каровы’ (баран., лях., пін., Сл. ПЗБ), ’храпа ў каня’ (пін., Шатал.; Сл. Брэс.), ’пыса; непакрытая шэрсцю частка пысы ў каровы, каня’ (Нар. сл., Сл. Брэс.; ЛА, 1), пры́шка ’мордачка’ (Сіг.). Да прыса (гл.).

◎ Пыч ’верхняя частка парастка’ (каралі«., З нар. сл.). Магчыма, адваротны дэрыват ад пычка (гл.), параўн., аднак, балг. тіч ’адростак на вінаграднай лазе, тытуню; новая маладая галінка, што вырасла на месцы зрэзу’, якое БЕР (5, 269) выводзяць з тур. pię ’расток, адростак’.

Пышэ́ць ₁ ’раз’ядацца, таўсцець’ (Жыв. НС). Ітэратыў да пы́хаць у значэнні ’ўздымацца, надзімацца’ (гл.).

Пышэ́ць ₂ (пъшэ́ць) ’пашчыпваць (у роце)’ (ушац., Нар. лекс.). Ітэратыў да пы́хаць (гл.), у значэнні ’гарэць, палыхаць’, параўн. пыш ’прысак’ і пры́шчыць ’шчыпаць, балець (пра рану)’.

Рабры́на ’драбіны’ (кобр., жабін., малар., ЛА, 4; брэсц., міёр., Нар. словатв.), рабрэ́на ’драбіна’ (драг., ЛА, 4), rebryna ’тс’ (пін., Кольб.). Утворана ад рабро́ (гл.) з дапамогай суф. ‑ын‑а ў выніку метафарычнага пераносу назвы па знешнім падабенстве або пераробкай драбіна (гл.).

Рапту́х ’вераўчаны мяшок для сена (каню ў дарогу)’ (Арх. Федар., Варл., Жд. 3, Сцяшк. Сл., Сл. ПЗБ), рыптю́х ’тс’ (драг., Нар. лекс.), рэпцю́х ’аброчная торба’ (івац., Жыв. сл.), рапцю́х ’сетка з вяровак для сена каню’ (докш., Янк. Мат.). Гл. рэ́птух.