Сыраве́ц ’квас’ (Бяльк., Мат. Гом.), ’нямочаны ў вадзе лён’ (Сцяшк.). Параўн. укр., сиріве́ц ’хлебны квас’, дыял. ’сырамятная скура’, рус. дыял. сырове́ц ’белы, неўвараны квас’. Да вырыянтнай асновы *syrovъ/*surovъ ’сыры, неапрацаваны; свежы, мокры’ (гл. сыравы, суравы). З суф. ‑ец, параўн. сырэц.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
це́рці несов.
1. в разн. знач. тере́ть;
ц. шчаку́ — тере́ть щёку;
бот трэ нагу́ — сапо́г трёт но́гу;
ц. тыту́нь — тере́ть таба́к;
2. (лён, коноплю) мять
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пало́йка, ‑і, ДМ ‑лойцы; Р мн. ‑лоек; ж.
Жменя атрапанага або ачэсанага льну. Андрэй без жалю ламаў і трушчыў церніцай лён, выціраў кастрыцу і клаў у кучу бліскучыя белыя палойкі. Чарнышэвіч. // перан. Аб пасме белых валасоў. [Сымон Баранавых] неяк бачком прайшоўся па пакоі і, рэзка рукою адкінуўшы назад ільняную палойку валасоў, застыў ад здзіўлення. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спра́сці, спраду, спрадзеш, спрадзе; спрадзём, спрадзяце, спрадуць; пр. спраў, спрала; зак., што і без дап.
Скручваючы валокны, вырабіць ніткі. [Пан да мужыка:] — Скажы дачцэ, каб яна да заўтра гэты лён сцерла, спрала, выткала і пашыла мне з яго кашулю. Якімовіч. І то сказаць, хто можа з .. [Аленаю] справіцца! Не толькі на полі. Хто танчэй і хутчэй спрадзе? Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
це́рці, тру, трэш, трэ; тром, траце́, труць; цёр, цёрла; тры; цёрты; незак., што.
1. Націскаючы, вадзіць узад і ўперад па чым-н.
Ц. падлогу шчоткай.
Ц. спіну мачалкай.
2. Размінаючы, націскаючы, змешваць, ператвараць што-н. у парашок, у дробную аднародную массу.
Ц. тытунь.
Ц. мак.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра абутак, адзенне: будучы цесным, нязручным, націраць, пашкоджваць скуру.
4. Пераціраць, рабіць мякчэйшым.
Ц. лён.
|| аднакр. церану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́; -ну́ць; -ні́ і цярну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, церняце́, -ну́ць; -ні́ (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Слі́шча ‘сцелішча; месца, дзе сцелюць лён’ (ТС; рас., чэрв., Сл. ПЗБ; Сцяшк., Шатал., Жд. 1, З нар. сл., Нар. лекс.). Укр. сли́ще, рус. дыял. стли́ще, польск. дыял. śliszcze ‘тс’. Прасл. паўночнаслав. *stьliště. Да *stьlati ‘слаць’ з суф. ‑iště; гл. Праабражэнскі, 2, 387.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
A cane non magno saepe ingens aper tenetur
Маленькі сабачка часта стрымлівае вялізнага дзіка.
Маленькая собачка часто сдерживает большого кабана.
бел. Конік маленькі, ды даражэнькі. Малая прачка часам многа зробіць. Малы жук, ды вялікі гук. Малы залатнік, ды дарагі.
рус. Муравей невелик, а горы копает. Мала блошка, да и царю спуску не даёт. Мал золотник, да дорог. Невеличка мышка, да зубок востёр. Невеличка птичка, да коготок востёр.
фр. Petit mais brave (Мал, да удал). Petit chien belle queue (У маленькой собачки красивый/прекрасный хвост).
англ. Little strokes fell great oaks (Мелкие удары валят огромные дубы).
нем. Klein, aber fein (Маленький, да удаленький). Kleine Fliegen stechen große Leute (Маленькие мухи, но и большого человека кусают). Kurzer Flachs gibt auch langen Faden (Короток лён, а даёт длинные волокна).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ГРЭБЕНЕЧАСА́ЛЬНАЯ МАШЫ́НА,
машына для часання валакністых прыродных (бавоўна, воўна, лён) і хім. матэрыялаў пры падрыхтоўцы да прадзення. На грэбенечасальнай машыне з дапамогай стальных грабянёў вычэсваюць кароткія і пашкоджаныя валокны, раслінныя прымесі і вузельчыкі, раз’ядноўваюць, выпростваюць і паралелізуюць доўгія валокны ў атрыманай стужцы. Адрозніваюць грэбенечасальную машыну перыядычнага (найб. пашыраны) і бесперапыннага (пераважна для доўгай грубай воўны) дзеяння. З грэбенечасальнай машыны стужка паступае на стужачную машыну, потым на роўнічную, дзе вырабляецца слабаскручаная нітка — роўніца.
т. 5, с. 488
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
адара́ць 1, ‑ару́, ‑арэш, ‑арэ; ‑аро́м, ‑араце́; зак., што.
1. Папрацаваць пэўны час на ворыве. Адараў цэлы дзень.
2. Узараць нанава поле, на якім загінулі пасевы. Адараць лён.
3. Папрацаваць на ворыве для разліку за што‑н. Адараць за доўг.
адара́ць 2, ‑а́ю, ‑а́еш, ‑а́е.
Незак. да адарыць. Вольная праца нас адарае Песняю радасных дзён. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абтрапа́цца, ‑траплюся, ‑трэплешся, ‑трэплецца; зак.
1. Ачысціць сябе ад чаго‑н. Абтрапацца ад снегу. // (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ачысціцца ад кастрыцы (пра лён, цяньку).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Падрацца, абабіцца па краях (пра вопратку). Варвара раскідвае пінжак на каленях і крытычна праглядае рукавы: ці не падпаролася падкладка, ці не абтрапаліся краі. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)