вышэ́йшы, -ая, -ае.
1. Больш высокі (у 1—3 знач.).
Гэты дом в. за той.
Сёлетні ўраджай бульбы в. за леташні.
2. Самы галоўны, кіруючы.
В. орган дзяржаўнай улады.
Вышэйшае камандаванне.
3. Пра самую высокую ступень у развіцці, навуцы, у сістэме адукацыі.
В. жывёльны свет.
Вышэйшая нервовая дзейнасць (спец.). Вышэйшая матэматыка.
Вышэйшая навучальная ўстанова.
○
Вышэйшая мера пакарання — расстрэл, пазбаўленне жыцця.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
куб¹, -а, мн. кубы́, -о́ў, м.
1. Геаметрычнае цела — правільны шасціграннік, усе грані якога квадраты.
2. У матэматыцы: здабытак ад множання якога-н. ліку на самога сябе двойчы, трэцяя ступень ліку.
Восем — гэта к. двух.
3. Кубічны метр як мера аб’ёму (разм.).
К. дроў.
|| памянш. ку́бік, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 знач.).
|| прым. кубі́чны, -ая, -ае.
К. будынак.
К. корань.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
со́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж. (разм.).
1. Адзінка зямельнай плошчы, роўная адной сотай частцы гектара.
Прысядзібны ўчастак займае 10 сотак (10 сотых га).
2. Мера вадкасці, роўная адной сотай вядра, а таксама бутэлька такой ёмістасці (уст.).
На стале стаяла с. гарэлкі.
3. Назва чаго-н., абазначанага лічбай 100 (разм.).
Чакаць на прыпынку сотку.
|| прым. со́ткавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Морг 1 ’трупярня’ (ТСБМ). Праз рус. мову з франц. morgue ’тс’.
Морг 2 морг̌, морх, морк ’старая мера зямлі = 0,71 га’ (ТСБМ, Мядзв., Гарэц., Шпіл., Выг. дыс., Чуд., Сцяшк., Шат., Бяльк.), навагр., ст.-дар. ’мера зямлі каля 0,56 га’ (Бел. хр. дыял., Прышч.), ’мера сенажаці ў селяніна’ (Нас.), ’мурог’ (петрык., Шатал.), маргі ’ўчастак лугу’ (Касп.), маргі жаць, маргі рабіць ’выконваць павіннасць па ўборцы збожжа для пана’ (полац., Хрэст. дыял.), ст.-бел. моркгъ, моргъ ’мера зямлі’ (XIV ст.) запазычана са ст.-польск. morg, morg, morga (Чартко, Пыт. мовазн., 118; Юрэвіч, Зб. Крапіве, 291; Кюнэ, 76, 78; Булыка, Лекс. запазыч., 154; Мацкевіч, Сл. ПЗБ, 3, 77).
Морг 3 (выкл.) і моргаць ’маргаць’ (ТСБМ), морьг! ’пра аднаразовае морганне’ (мсцісл., Нар. лекс.). Да марга́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГО́НІ,
гон, старажытная нар. мера (адзінка) даўжыні. Лічыліся роўнымі адлегласці, пройдзенай запрэжаным у саху канём, або даўжыні поля, апрацаванага (узаранага ці скошанага) за адзін прыём. Мелі ўмоўнае, не заўсёды аднолькавае лікавае значэнне, залежнае ад фіз. магчымасцей чалавека і жывёлы. Раўняліся прыблізна 80—100 м і болей.
т. 5, с. 351
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
предприя́тие ср.
1. прадпрые́мства, -ва ср.;
промы́шленное предприя́тие прамысло́вае прадпрые́мства;
2. (дело) спра́ва, -вы ж.; (начинание) пачына́нне, -ння ср.; (мера) за́хад, -ду м., ме́ра, -ры ж.; (афера) афёра, -ры ж., афе́ра, -ры ж.;
риско́ванное предприя́тие рызыко́ўная спра́ва;
сме́лое предприя́тие сме́лая спра́ва (сме́лае пачына́нне).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ізаметры́зм
(ад іза- + гр. metron = мера)
суразмернасць паэтычных радкоў неаднолькавага рытмічнага малюнка.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
метрало́гія
(ад гр. metron = мера + -логія)
навука аб сістэмах мер і вагі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
стон
(англ. stone)
мера вагі ў англійскай сістэме мер, роўная 6,35 кг.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ćwiartka
ж.
1. чвэрць;
ćwiartka arkusza палігр. адна чацвёртая аркуша;
2. (мера) дзве асьміны
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)