ме́ра, -ы, мн. -ы, мер, ж.

1. Адзінка вымярэння.

М. даўжыні.

М. вагі.

2. Велічыня, ступень чаго-н.

3. Дзеянне або сукупнасць дзеянняў, сродкаў для ажыццяўлення чаго-н.

Прыняць рашучыя меры.

Меры сацыяльнай асцярогі.

◊

Знаць меру — праяўляць умеранасць у чым-н.

У меру —

1) дастаткова, 2) якраз столькі, колькі і трэба.

У адной меры — такі самы, як і быў раней, без змен.

Па меры чаго, прыназ. з Р — у адпаведнасці з чым-н., супадаючы з чым-н.

Па меры сіл.

Па меры магчымасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ме́ра ж.

1. ме́ра, -ры ж.;

ме́ра длины́ ме́ра даўжыні́;

ме́ра ве́са ме́ра вагі́;

куби́ческие ме́ры кубі́чныя ме́ры;

2. (мероприятие) за́хад, -ду м., ме́ра, -ры ж.;

кра́йние ме́ры кра́йнія (надзвыча́йныя) ме́ры (за́хады);

реши́тельные ме́ры рашу́чыя ме́ры (за́хады);

ме́ра наказа́ния ме́ры пакара́ння;

приня́ть ме́ры прыня́ць ме́ры (за́хады);

ме́ры взыска́ния ме́ры спагна́ння;

ме́ры пресече́ния ме́ры стрыма́ння (спыне́ння);

ме́ры предосторо́жности ме́ры засцяро́гі;

ме́ры социа́льной защи́ты ме́ры сацыя́льнай засцяро́гі;

ме́ра счёта ме́ра лічэ́ння;

◊

без ме́ры без ме́ры, (безмерно) непаме́рна, бязме́рна;

сверх ме́ры, че́рез ме́ру звыш ме́ры, праз ме́ру, (чрезмерно) празме́рна, зана́дта;

по кра́йней ме́ре прына́мсі;

по ме́ре того́ па ме́ры таго́;

в значи́тельной ме́ре у зна́чнай ступе́ні (ме́ры);

по ме́ре возмо́жности па ме́ры магчы́масці (мажлі́васці);

в по́лной ме́ре у по́ўнай ме́ры, (вполне) ца́лкам;

в ме́ру у ме́ру, (достаточно) даво́лі;

по ме́ньшей ме́ре са́ма ме́ней;

по ме́ре того́, как… па ме́ры таго́, як…;

в той ме́ре, как… у той ме́ры, як…;

знать ме́ру ве́даць ме́ру;

чу́вство ме́ры пачуццё ме́ры.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

ме́ра ж., в разн. знач. ме́ра; (для отмеривания — ещё) ме́рка;

м. даўжыні́ — ме́ра длины́;

м. вагі́ — ме́ра ве́са;

прыня́ць ме́ры — приня́ть ме́ры;

ме́ры спагна́ння — ме́ры взыска́ния;

ме́ры сацыя́льнай засцяро́гі — ме́ры социа́льной защи́ты;

кубі́чныя ме́ры — куби́ческие ме́ры;

пачуццё ме́ры — чу́вство ме́ры;

◊ без ме́ры — без ме́ры;

праз ме́ру — сверх (свы́ше) ме́ры; че́рез ме́ру;

у адно́й ме́ры — без измене́ния;

кра́йнія ме́ры — кра́йние ме́ры;

у зна́чнай ме́ры — в значи́тельной ме́ре (сте́пени);

па ме́ры магчы́масці — по ме́ре возмо́жности;

ве́даць ме́ру — знать ме́ру;

не ве́даць ме́ры — не знать ме́ры;

канца́-ме́ры няма́ — конца́-кра́ю (конца́-кра́я) нет;

перабра́ць ме́ру — хвати́ть че́рез край; хвати́ть ли́шнее;

м. за ме́ру — ме́ра за ме́ру;

ме́раць той жа ме́рай — ме́рить той же ме́рой;

па ме́ры сіл — по ме́ре сил;

па ме́ры таго́ — по ме́ре того́;

у ме́ру — в ме́ру;

у по́ўнай ме́ры — в по́лной ме́ре;

м. і ве́ра — как в апте́ке;

па кра́йняй ме́ры — по кра́йней ме́ре;

па ме́ншай ме́ры — по ме́ньшей ме́ре;

ні ў яко́й ме́ры — ни в како́й ме́ре;

у пэ́ўнай ме́ры — в не́которой сте́пени

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ме́ра, ‑ы, ж.

1. Адзінка вымярэння. Меры даўжыні. Мера часу.

2. Народная назва адзінкі ёмістасці для чаго‑н. сыпучага, якая раўнялася прыблізна пуду збожжа; пасудзіна, якой мералася што‑н. сыпучае. Мера мукі.

3. Тое, чым вымяраюць што‑н.; мерка, крытэрый. Вымяраць кожны свой крок высокай мерай ідэалаў камунізма — такое патрабаванне ленінскай навукі кіравання будаўніцтвам новага грамадства. «Звязда».

4. Велічыня, ступень. Аканом меў дачыненні да Сімонавых спраў у такой жа меры, як Сімон да спраў Дгебуадзе. Самуйлёнак. // перан. Вызначаны рубеж, граніца. Мера цярплівасці.

5. Дзеянне або сукупнасць дзеянняў, сродкаў для ажыццяўлення чаго‑н. Прыняць меры. Вышэйшая мера пакарання. □ Папярэджанне, вымова, штраф на некалькі працадзён былі частымі мерамі ўплыву на нядбайнікаў. Дуброўскі.

•••

Квадратныя меры — меры плошчы.

Кубічныя меры — меры аб’ёму.

Лінейныя меры — меры даўжыні.

Метрычная сістэма мер гл. сістэма.

Без меры — а) у вялікай колькасці, вельмі многа; б) у вялікай ступені, бязмерна.

Ведаць (знаць) меру гл. ведаць.

Канца-меры няма гл. няма.

Мера і вера — дакладна. — А колькі табе, Андрэй, [за малатарню] плаціць? — запытаўся Юзік у Пошты. — У мяне мера і вера: пуд у дзень давай. Крапіва.

Не ў меру — больш, чым трэба.

Ні ў якой меры — ніяк, ніякім чынам.

Па меншай меры — не менш чым. [Галчанаў:] — Цяпер я быў бы па меншай меры дырэктарам завода. Васілёнак.

Па меры сіл (магчымасцей) — адпаведна з сіламі, з магчымасцямі.

Перабраць меру гл. перабраць.

Поўнаю мераю (плаціць) — столькі ж, колькі было атрымана.

У адной меры — без змен.

У меру — дастаткова. [Цімафей Міронавіч] убачыў жанчыну пакору і звярнуўся да яе тонам у меру строгім, але такім, які даваў зразумець, што .. усё ідзе па-ранейшаму. Зарэцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ме́ра ж

1. (адзінка вымярэння) Maß n -es, -e; Máßeinheit f -, -en;

ме́ра даўжыні́ Längemaß n;

2. (памер) Maß n -es, -e, Áusmaß n;

у по́ўнай ме́ры in vóllem Máße, vollkómmen;

найвышэ́йшая ме́ра пакара́ння höchstes Stráfmaß, Höchststrafe f -, -n;

ве́даць [знаць] ме́ру Maß hálten*;

3. (мерапрыемства) Máßnahme f -, -n; Schritt m -(e)s, -e;

антыінфляцы́йныя ме́ры эк Antiinflatiónsmaßnahmen pl;

тэрміно́выя ме́ры Sofórtmaßnahmen pl;

ме́ры засцяро́гі Sícherheitsmaßnahmen pl;

прыня́ць ме́ры Máßnahmen ergréifen* [tréffen*];

па ме́ры таго́, як … je nach…; je nachdém wie …;

па ме́ры сіл [магчы́масці] nach Möglichkeit, sowéit möglich;

без ме́ры máßlos, únmäßig;

у ме́ру mit Maß;

па ме́ншай ме́ры wénigstens;

звыш ме́ры ǘbermäßig, über die Máßen;

◊ усё до́бра, калі́ ў ме́ру álles hat sein Maß

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

мера

Том: 17, старонка: 334.

17-334_1631_%D0%9C%D0%B5%D1%80%D0%B0.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

Ме́ра, ме́рка ’адзінка вымярэння (мера збожжа ў 20 гарнцаў; круглая пасудзіна з клёпак для сыпкіх цел ≈ 1 пуд; краўцоўскі метр; лубянка; для ручнога абмервання палеткаў; памер за памол у млыне)’, ’велічыня, ступень’ (ТСБМ, Яруш., Сл. ПЗБ, ТС, Бяльк., Сцяц., Шат., Мат. Гом., Нас.; кір., Нар. сл.). Укр. мі́ра, рус. ме́ра, польск. miara, н.- і в.-луж. měra, чэш. míra, славац. miera, славен. mẹ́ra, серб.-харв. мје̏ра, макед. мера, балг. мяра, ст.-слав. мѣра. Прасл. měra. Утворана ад і.-е. асновы *mē‑ пры дапамозе суфікса ‑ra. І.‑е. адпаведнікі: літ. mãtas, mãstas, ст.-інд. māti ’мерае’, mátram, mátrā ’мера’, лац. mētior ’мераю’, ст.-грэч. μητίς ’рада, розум’, μητιάω ’раблю выснову’, гоц. mēla ’меха — мера збожжа’, mot ’год’, літ. mẽtai ’тс’, ст.-в.-ням. meʒʒan ’мераць’, māa ’мера’ (Бернекер, 2, 50; Траўтман, 179; Мее, 404; Фасмер, 2, 600; Скок, 2, 437; Бязлай, 2, 178; Шустар-Шэўц, 12, 899; Чайкіна, РР, 1972, 2, 112–114). Сюды ж ме́раць, ме́рыць ’вызначаць велічыню, колькасць, ацэньваць’, ’надзяваць для прымеркі’ (ТСБМ, Др.-Падб., Бяльк., Сл. ПЗБ, ТС), ме́рны ’рытмічны’, ’сярэдні паводле сілы, памераў’ (ТСБМ, Нас., ТС), ме́ршчык ’той, хто мерае’ (Нас.), ме́рыцца ’меціць, намервацца’ (ТСБМ).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

у́нцыя, -і, мн. -і, -цый, ж.

Мера аптэкарскай вагі, роўная 29,86 г; у некаторых краінах наогул мера вагі (каля 30 г).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

стрыма́нне ср. пресече́ние;

ме́ра ~ння — юр. ме́ра пресече́ния

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

льё, нескл., н.

Старадаўняя французская мера даўжыні, роўная прыблізна 4,5 км.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)