Балі́стыка. Рус. балли́стика, укр. балі́стыка. Запазычанне з зах.-еўрап. моў: франц. balistique, ням. Ballistik. Шанскі (1, Б, 25–26) лічыць, што запазычанне было іменна з франц. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ На́ймі ў выразе: наймі відзець — бачыць сваімі вачамі (іўеў., Сл. ПЗБ). Відаць, са спалучэння на імя (ведаць), першапачаткова ’добра, дакладна (ведаць)’, пасля ў выніку дээтымалагізацыі спалучаецца і з іншымі дзеясловамі; канцавое і адлюстроўвае, відаць, змененае -е (< на́йме). Параўнанне з польск. przynajmniej ’прынамсі’ (Сл. ПЗБ) не мае падстаў, бо не стасуецца да прыведзенага кантэксту. Дакладная паралель чэш. najmę, славац. najmä ’іменна’ (ад jmerio, Махэк₂, 230), серб.-харв. найме ’а іменна’. Гл. таксама Копечны, LF, 89, 1966, 1, 82–86.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
парты́йнасць, ‑і, ж.
1. Прыналежнасць да партыі (у 1 знач.).
2. Наяўнасць рыс, якія адпавядаюць прынцыпам і задачам пэўнай партыі, пэўнага класа. Іменна сіла сцвярджэння — галоўнае ў творчасці Максіма Танка, у гэтым праяўляецца партыйнасць і пароднасць яго паэзіі. Кучар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уго́дкі, ‑дак; адз. няма.
Уст. Гадавіна з дня смерці; адзначэнне гэтай даты. // Наогул урачыстасць, прысвечаная гадавіне якой‑н. падзеі. Добра і тое, што кніга А. Лойкі ўбачыла свет іменна сёлета, калі наша грамадскасць адзначае 75‑я ўгодкі з дня нараджэння Максіма Багдановіча. Юрэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Менаві́та, менаві́це ’іменна’ (ТСБМ, Нас.), ст.-бел. меновите, мяновите ’тс’ (XVII ст.) запазычаны са ст.-польск. mianowicie ’пайменна’, меновитый ’канкрэтны’ (XVI ст.) < ст.-польск. mianowity ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 194; Свяжынскі, БЛ, 7, 1975, 47).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абыя́кавасць, ‑і, ж.
Адсутнасць цікавасці да каго‑, чаго‑н. Нават у найбольш слабых творах Чорнага няма іменна аднаго — абыякавасці да жыцця. Адамовіч. Не задавальняюць чытача творы, напісаныя з недаравальнай абыякавасцю да слова. Юрэвіч. // Раўнадушнасць да навакольнага наогул. Уражлівую душу [Тапурыя] ахапіла нейкая здранцвелая абыякавасць. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гармо́нія, ‑і, ж.
1. Мілагучнасць, складнасць, прыемнасць гучання. Гармонія верша. Гармонія гукаў.
2. Зладжанасць, узаемная адпаведнасць асобных якасцей, прадметаў, з’яў, частак цэлага. Гармонія фарбаў. Гармонія зместу і формы. Гармонія жыцця.
3. Аддзел тэорыі музыкі, вучэнне аб правільнай пабудове сугучнасцей у кампазіцыі. Іменна гармонія зрабіла магчымымі трыумфы аркестравай музыкі. «Полымя».
[Ад грэч. harmonía — сувязь, сугучнасць, зладжанасць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
калары́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Які вызначаецца багатым спалучэннем фарб, колераў (пра карціну, гравюру і пад.). Каларытны пейзаж. Каларытны нацюрморт.
2. перан. Своеасаблівы, характэрны, яркі. Мне адразу спадабаўся гэты своеасаблівы і каларытны цэнтр Палесся. В. Вольскі. І Лявон Бушмар і Сурвіла — гэта яркія, каларытныя вобразы іменна беларускага вясковага капіталіста. Адамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ében
1.
a гла́дкі, ро́ўны, пло́скі
2.
adv і́менна, менаві́та, якра́з
~ erst [jetzt] — то́лькі што
na ~ — разм. то-та
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
да́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Іменна гэты, той, аб якім ідзе гутарка. Даны выпадак. У даны момант.
2. у знач. наз. да́ныя, ‑ых. Звесткі, паказчыкі, якія характарызуюць каго‑, што‑н. Біяграфічныя даныя. Дакладныя даныя. Па афіцыйных даных.
•••
Выхадныя даныя — звесткі аб месцы і часе выхаду кнігі, аб яе тыражы, памерах і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)