Сіля́ць ‘часта цягнуць сілом або вудаю, вудзіць’, ‘шмат браць, чэрпаючы’ (Нас., Байк. і Некр.), ‘есці’ (Бяльк.), ‘чэрпаць, браць’ (Мат. Гом., Пал., Янк.), ‘чэрпаць ваду’ (паўн.-усх., ЛА, 5), селя́ць ‘наліваць’, силя́ць ‘чапляць’ (Растарг.), ‘нанізваць’ (Гарэц.; чэрв., Нар. лекс.; Нік., Оч., Варл.), ‘удзяваць нітку або шнурок’ (Варл.); сюды ж сіля́ўка ‘нізка рыбы’ (лід., ЛА, 1). Укр.силя́ти ‘нізаць’, рус.силя́ть (рыбу) ‘лавіць сілом, якое прычэпліваецца да доўгай вуды’, польск.usidlić ‘злавіць сілом’, чэш.osidliti ‘сплясці сіло’, славац.zasídliť ‘перавязаць ніткай’. Да сіло (гл.), сіллё. Адносна значэння ‘чэрпаць’ параўн. рус.заси́лить ‘зачапіць канцом буча за што-небудзь, зачарпнуць’; гл. Праабражэнскі, 2, 286.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
коўш, каўша, м.
1. Шырокая круглая пасудзіна з ручкай для зачэрпвання вадкасці. На ручніках, расшытых пеўнямі, Хлеб-соль падносім для гасцей, Вядзём за стол, каўшамі пеннымі Частуем брагай.Гаўрусёў.//Разм. Тое, што і туфель. Верна трымае мяшок, а я каўшом насыпаю з засека пшаніцу.Жычка.
2. Вялікае металічнае прыстасаванне ў розных механізмах, якое служыць для зачэрпвання, разлівання і пад. Коўш экскаватара. Коўш скрэпера. Разлівачны коўш. □ Коўш нахіліўся, і ў завалачнае акне печы наліўся чыгун.Карпаў.
•••
Чэрпаць (браць і пад.) каўшомгл.чэрпаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
spoon
[spu:n]1.
n.
лы́жка, лы́жачка f.
2.
v.t.
чэ́рпаць лы́жкаю
•
- born with a silver spoon in one’s mouth
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
zasięgać
незак.
1.чэрпаць; здабываць;
2.уст. дасягаць; даходзіць; распасцірацца;
гл. zasięgnąć
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
spoon2[spu:n]v.чэ́рпаць лы́жкаю, е́сці лы́жкаю
spoon up[ˌspu:nˈʌp]phr. v.
1. зачарпну́ць лы́жкаю;
He spooned up his soup hungrily. Ён прагна сёрбаў суп.
2. сла́ба ўда́рыць (пра крыкет)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Сіліпа́ць ‘прагна есці’ (Мат. Маг.), рус.смал.силипа́ть ‘піць з прысвістам, сёрбаннем’, ‘высоўваць язык’, ‘сцябаць’. Дыялектны варыянт дзеяслова салупаць (гл.), параўн. сылыпа́ць ‘балбатаць’: сылыпаць языком (Бяльк.). Анікін (Опыт, 278), дапускаючы старое запазычанне з балт.*salp‑, звязанага з літ.sulpti ‘лізаць, ссаць’ (Мартынаў, Бел.-укр. ізал., 49), усё ж схіляецца да анаматапеічнага паходжання зыходнай формы (Фасмер, 3, 714), гл. таксама Анікін, 495. Аналагічна гл. селяпаць. Сувязь з сіляць ‘чэрпаць’ (гл.), хутчэй за ўсё, мае другасны характар.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
schöpfen
vtчэ́рпаць
Átem ~ — перадыхну́ць
Mut ~ — падбадзёрыцца
Verdácht gégen j-n ~ — западо́зрыць каго́-н.
frísche Luft ~ — ды́хаць све́жым паве́трам
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
4. друкава́ць сенсацы́йную навіну́ (раней за іншых)
♦
scoop the poolinfml заграба́стаць уве́сь прыбы́так
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Cribro aquam haurire
Чэрпаць ваду рэшатам.
Черпать воду решетом.
бел. Рэшатам ваду насіць. У крыніцу ваду ліць ‒ толькі людзей смяшыць. Палонікам рэчку не вычарпаеш.
рус. Решетом в воде звёзд ловить. Решетом воду носить. Решетом воду мерить. В решете ветер ловить. В бездонную кадку воду лить.
фр. Vouloir sécher la mer avec une éponge (Хотеть осушить море губкой). Fendre l’eau avec une épée (Рассекать воду мечом).
англ. To draw water in a sieve (Носить воду решетом).
нем. Wasser mit einem Sieb schöpfen (Черпать воду решетом).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Селяпа́ць ‘хутка чэрпаць, хлябтаць’, ‘сцябаць’, сюды ж селяпа́йла (селепайла) ‘хто хутка чэрпае ложкай’ (Нас.), сіліпа́ць ‘прагна есці’ (Мат. Маг.). Параўн. ст.-слав.слѣпати ‘скакаць’. Паводле Карскага (1, 253; 2–3, 24), той жа корань, што і ў высалапіць (гл. салупаць), варыянт ⁺селепа‑/солопа‑. Буга (Rinkt., 1, 333) слав.*selpati параўноўвае з літ.išsalpinéti ‘разысціся, разбрысціся’, salpà ‘завадзь, заліў’, што ўзводзяцца да кораня *selp‑ ‘рухацца’ < і.-е.*sel‑, *sol‑ ‘моцна цячы’, звязанага чаргаваннем галосных з прасл.*salpъ ‘вадапад, паток’ (Міклашыч, 291; Фасмер, 3, 715). Параўн. сіліпаць, гл.