чэ́рпаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; незак., што.
1. Даставаць, набіраць чым-н. што-н. вадкае або сыпкае.
Ч. ваду.
Ч. каўшом пясок.
2. перан. Набываць, браць што-н. адкуль-н. (кніжн.).
Ч. веды.
Ч. сілы.
|| аднакр. чарпану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́, (да 1 знач.).
|| наз. чэ́рпанне, -я, н.
|| прым. чарпа́льны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чэ́рпаць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
чэ́рпаю |
чэ́рпаем |
| 2-я ас. |
чэ́рпаеш |
чэ́рпаеце |
| 3-я ас. |
чэ́рпае |
чэ́рпаюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
чэ́рпаў |
чэ́рпалі |
| ж. |
чэ́рпала |
| н. |
чэ́рпала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
чэ́рпай |
чэ́рпайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
чэ́рпаючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
чэ́рпаць несов., прям., перен. че́рпать;
ч. з крыні́цы ваду́ — че́рпать из родника́ во́ду;
ч. ве́ды — че́рпать зна́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чэ́рпаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.
1. Даставаць, набіраць чым‑н. знізу або з глыбіні, захопліваючы невялікімі часткамі што‑н. вадкае ці сыпкае. Нядобрыя сны пачалі сніцца Ульяне. Прыснілася ёй раз, што яна чэрпала ваду сваім чаравікам і піла яе. Колас. Па полі шырокім ідзе хлебароб — у цяжкіх ботах, спаважнай хадой. Чэрпае жменяй адборнае зерне з сявенькі і сее спакойна, упэўнена. Брыль. Малашкін чэрпаў з талеркі бульбяны суп з вермішэллю і маўчаў. Пестрак. // У час руху па чым‑н. вадкім, сыпкім захопліваць, набіраць. Каменне падала густа, бляшанка падскоквала на хвалях, нахілялася, чэрпала ваду, але ўпарта не хацела ісці на дно. Савіцкі.
2. перан. Набываць, браць, запазычваць што‑н. адкуль‑н. Чэрпаць веды. Чэрпаць сілы. □ Кожны з нас прыпасае радзімы куток, Каб да старасці чэрпаць адтуль успаміны. Панчанка. Беларуская савецкая літаратура чэрпае сваё натхненне ў рэвалюцыйным абнаўленні краіны. Пшыркоў.
•••
Чэрпаць (браць) каўшом — многа, празмерна браць, атрымліваць што‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
че́рпать несов., прям., перен. чэ́рпаць;
че́рпать зна́ния чэ́рпаць ве́ды;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чэ́рпацца несов., страд. че́рпаться; см. чэ́рпаць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чэ́рпацца, ‑аецца; незак.
Зал. да чэрпаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заче́рпать сов., разг. пача́ць чэ́рпаць, зачэ́рпаць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чэ́рпанне, ‑я, н.
Дзеянне паводле дзеясл. чэрпаць (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)