сюзерэ́н, ‑а, м.
1. У сярэднія вякі ў Заходняй Еўропе — буйны феадал, які з’яўляўся гасударом у адносінах да залежных ад яго васалаў.
2. У міжнародным праве — дзяржава, у адносінах да якой іншая дзяржава знаходзіцца ў васальнай залежнасці.
[Фр. suzerain.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тарха́н, ‑а, м.
1. Гіст. Феадал у цюркскіх народаў у сярэднія вякі.
2. Зямля і маёмасць феадалаў Закаўказзя, Сярэдняй Азіі, Казанскага, Астраханскага, Крымскага ханстваў, вызвалення ад дзяржаўных падаткаў.
3. Уст. Дробны гандляр, скупшчык, які ездзіў па вёсках.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ры́цар ’у сярэдневяковай Еўропе: феадал, які належаў да ваенна-землеўладальніцкага саслоўя, цяжка ўзброены воін’ (ТСБМ), ст.-бел. рыцеръ, рицеръ, рыцаръ, рыцэръ, рицэръ, ритеръ, рыдель, ридель ’рыцар’, руск. ры́царь, укр. ри́цар, ли́цар. Ва ўсходнеславянскія мовы трапіла з польскай, параўн. польск. rycerz ’тс’, якое з с.-в.-ням. ritter, ням. Ritter ’рыцар’ (Брукнер, 470–471; Фасмер, 3, 532; Чарных, 2, 132).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сеньёр 1, ‑а, м.
У сярэднія вякі ў Заходняй Еўропе — землеўладальнік, які меў неабмежаваную ўладу на тэрыторыі, якой валодаў. // Вярхоўны феадал у адносінах да сваіх васалаў.
[Ад лац. senior — старэйшы.]
сеньёр 2, ‑а, м.
У Іспаніі — форма ветлівага звароту да мужчыны (ужываецца ў спалучэнні з іменем або прозвішчам асобы). // Разм. Назва асобы мужчынскага полу.
[Ад лац. senior — старэйшы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ры́цар, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. У сярэдневяковай Еўропе: феадал, які належаў да ваенна-землеўладальніцкага саслоўя, а таксама цяжкаўзброены воін, які знаходзіўся ў васальнай залежнасці ад свайго сюзерэна.
Р. журботнага вобраза (пра Дон-Кіхота, героя рамана Сервантэса). Р. без страху і дакору (перан.: пра смелага, ва ўсім бездакорнага чалавека; высок.). Р. плашча і кінжала (перан.: тайны грабежнік і забойца; кніжн.).
2. перан. Самаадданы, высакародны чалавек (высок.).
Р. рэвалюцыі.
|| прым. ры́царскі, -ая, -ае.
Рыцарскія даспехі.
Р. ўчынак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
АЛІ́-ПАША́ ТЭПЕЛЕ́НСКІ
(Ali Pashë Tepelena),
Алі-паша Янінскі (каля 1744, г. Тэпелена, Албанія — 5.2.1822), албанскі феадал, правіцель (з 1787) на значнай тэр. Балканскага п-ва (уключала ч. тэр. Албаніі і Грэцыі, цэнтр г. Яніна). Дамогся ад тур. султана фактычнай незалежнасці, меў армію і флот. У ліп. 1820 тур. султан Махмуд II пачаў супраць яго вайну. Алі-паша Тэпеленскі быў забіты, а дзяржава яго распалася.
т. 1, с. 260
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
сеньёр1
(лац. senior = старэйшы)
землеўладальнік у сярэдневяковай Зах. Еўропе, што меў неабмежаваную ўладу на тэрыторыі, якой валодаў; вярхоўны феадал (сюзерэн) у адносінах да сваіх васалаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тарха́н
(цюрк. tarchan)
1) феадал у цюркскіх народаў у сярэднія вякі;
2) зямля і маёмасць феадалаў Закаўказзя, Сярэд. Азіі, Казахскага, Астраханскага, Крымскага ханстваў, якая вызвалялася ад дзяржаўных падаткаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
васа́л
(фр. vassal, ад лац. vassus = слуга)
1) гіст. феадал у сярэдневяковай Заходняй Еўропе, які залежаў ад сюзерэна;
2) перан. падпарадкаваная або залежная асоба ці дзяржава.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
БО́ЧКАІ (Bocskai) Іштван
(1.1.1557, г. Клаўзенберг, цяпер г. Клуж-Напока, Румынія — 29.12.1606),
венгерскі феадал, кіраўнік антыгабсбургскага руху ў Венгерскім каралеўстве. Пасол Трансільваніі пры габсбургскім двары ў 1576 і 1603. Камандуючы трансільванскімі войскамі ў паспяховым паходзе супраць тур. войск у Валахію (1595). У 1604 узначаліў барацьбу сялян, гараджан і часткі венг. дваранства супраць аўстр. панавання. У выніку перамогі абраны князем Трансільваніі (1605), падпісаў Венскі мір (23.6.1606), паводле якога адноўлена незалежнасць Трансільванскага княства (да яго далучаны венг. камітаты Угоча, Бераг, Сатмар, крэпасць Токай), дадзена свабода веравызнання пратэстантам.
т. 3, с. 225
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)