гаспады́ньства, ‑а, н.

Разм. Дзейнасць, занятак гаспадыні. Беламу вясельнаму плаццю [Марыны] .. мала і замінаў фартух — сведчанне яе гаспадыньства. Шахавец.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абмусо́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., каго-што.

Разм.

1. Змачыць слінай; абслініць.

2. Запэцкаць чым‑н. ліпкім, тлустым. Абмусоліць фартух.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Прыпаса́ць ’падперазаць; завязаць (фартух)’ (Сл. ПЗБ; іўеў., ЛА, 4). Да пас (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

адлупцава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; зак., каго.

Разм. Моцна набіць; адлупіць (у 2 знач.). Маці, не разабраўшыся, расперазала фартух і адлупцавала Грышу паскамі. Пальчэўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пяка́рскі, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да пекара, належыць яму. Пякарскі чапец. Пякарскі фартух. Пякарскае рамяство.

2. Тое, што і пякарны. Пякарскія дрожджы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Schürze

f -, -n фарту́х, хварту́х; пярэ́днік

éine ~ úmbinden* [vórbinden*] — завяза́ць фарту́х

éine ~ úmnehmen* [wégtun*] — надзе́ць [зняць] фарту́х

◊ er läuft jéder ~ nach, er ist hínter jéder ~ nach [her] — разм. ён бе́гае за ко́жнай спадні́цай

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

За́пан ’фартух’ (Жд. 2, Мат. Гом.), запо́н, запо́нка ’тс’ (Мат. Гом.). Рус. дыял. за́по́н ’фартух’, укр. запо́на ’заслона; пакрывала; засцежка; перашкода’, польск. zapona ’засцежка, заслона’, чэш. zápona, zápon ’засцежка, заслона’, славац. zápona ’засцежка, фартух’, славен. zapòn, zapȏna ’засцежка’, серб.-харв. за́пон(а) ’засцежка; затрымка’. Бязафіксны назоўнік ад дзеяслова *zapenti (> zapęti) з чаргаваннем e/о. Za‑pę‑tі — прэфіксальнае ўтварэнне ад pęti (гл. пяць 2, апона). Варыянты націску ў рус., бел. звязаны з наяўнасцю ці адсутнасцю дзеяння закона Шахматава ў розных дыялектах. Форма запо́нка мае суфікс ‑к‑a, утворана пазней ад запона. Фасмер, 2, 78; Брукнер, 645.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

заса́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак., што.

Запэцкаць чым‑н. тлустым; зашмальцаваць. Засаліць фартух.

засалі́ць, ‑салю́, ‑со́ліш, ‑со́ліць; зак., што.

Нарыхтаваць у запас, заліўшы расолам або пасыпаўшы соллю; пасаліць. Засаліць грыбы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Міндру́к ’свіны страўнік’ (тураў., Выг. дыс.; ТС). З польск. minderak, miderak ’скураны фартух’, ’ліф, гарсэцік’, якое з ням. Mieder ’тс’. Суфікс, як у ⁺каўбу́к, бар. каўбу́х ’страўнік жывёлы’, драг. тэ́льбух ’вялікі жывот’, ’страўнік’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

нагру́днік, ‑а, м.

1. Кароткі фартух або частка фартуха, якія носяць на грудзях пры рабоце, ежы. Дзіцячы нагруднік.

2. Частка конскай збруі, якую надзяваюць на грудзі каня.

3. Частка сярэдневяковых даспехаў у выглядзе шчытна або панцыра, які засцерагаў грудзі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)