1. Парнасць, духата. Не зважаючы на расу і сырасць, адчувалася ўжо набліжэнне дзённай задухі.Мележ.
2.перан.Спешка ў рабоце, якая стамляе, знясільвае. Узваліць стагакід ношку, і ў нас адразу задуха — раскідваеш, разносіш па стозе.Місько.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пі́льніца ’гарачая пара ўлетку, калі шмат работы і мітрэнгі’, ’спешка ў рабоце, пільная патрэба’ (Сл. ПЗБ; полац., Нар. лекс.; смарг., Сцяшк. Сл.; в.-дзв., ушац., беш., докш., ЛА, 2). Ад прыметніка пільны (гл. пільна) і суф. ‑іца (< прасл.*‑ica), магчыма, у выніку семантычнай кандэнсацыі словазлучэння, напрыклад, пільная пара ’жніво’ (іўеў., тамсама).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
haste[heɪst]n.спе́шка;
in haste спе́хам, паспе́шліва;
make haste спяша́цца
♦
more haste, less speed ≅ паво́лі е́дзеш – далёка ста́неш; пама́лу е́дучы – дале́й зае́дзеш;
haste makes waste ≅ паспе́х – людзя́м на смех
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
сумятня́жразм
1. Durcheinánder n -s, Wírrwarr m -s; Getümmel n -s;
2. (спешка) Éile f -; Hast f -, Hástigkeit f -
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
го́нкаIж
1.разм (спешка) Éile f -;
вар’я́цкая го́нка wáhnsinnige Hast;
2.спарт Rénnen n -s, -; Regátta f -, -tten (на вадзе)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Спех ‘паспешлівасць, спешка’ (ТСБМ, Бяльк., Барад.), ‘поспех, спор’ (Нас., Байк. і Некр., Сл. ПЗБ), ‘хуткасць, поспех’ (ТС). Параўн. укр.спіх, рус.спех, успе́х, польск.śpiech, в.-луж., н.-луж., чэш.spěch, славац.spech, славен.spẹh ‘паспешлівасць; працвітанне’, балг., макед.спех, ст.-слав.спѣхъ ‘паспешлівасць, прага’. Прасл.*spěxъ. Да спець (гл.). Параўн. лац.spēs, мн. л. spērēs ‘чаканне; надзея’. У праславянскай чакалася б *spěs‑; канчатковае ‑x тлумачыцца аналогіяй: *spěxъ: *spěti, як *grěxъ: *grěti; гл. Фасмер, 3, 734 з літ-рай; Сной₁, 700; Шустар-Шэўц, 1138–1139.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ad poenitendum properat, cito qui judicat
Хто хутка вырашае, хутка каецца.
Кто быстро решает, скоро кается.
бел. Хто спяшыць, той людзей смяшыць. Спехам нарабіў смеху.
рус. Прытко бегают, так часто падают. Поспешишь ‒ людей насмешишь. Скорость нужна, поспешка вредна. Кто на борзом коне жениться поскачет, тот скоро поплачет. Скоро хорошо не родится. Скорый поспех ‒ людям на смех.
фр. Qui trop se hâte reste en chemin (Кто слишком торопится, остаётся на дороге).
англ. Second thoughts are best (Вторые мысли лучше). Fool’s haste is no speed (Спешка дурака ‒ не скорость).
нем. Eilen tut nicht gut (Спешить ‒ не хорошо/не к добру).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Éile
f - паспе́шлівасць, спе́шка
in áller ~ — спе́шна, спяша́ючыся
in der ~ — у спе́шцы, спе́хам
die Sáche hat ~, es hat ~ damít — спра́ва не це́рпіць адкла́ду
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Рэ́гнуць ’прагнуць, жадаць’ (Ян.). Укр.регнути ’вельмі хацець’, польск.дыял.rechać się ’пра свінню: юраваць’, каш.reχac są ’тс’, палаб.ragni‑să ’рухаецца’. Прасл.*regnǫti звязана з дзеясловам *regotati. Тут значэнне ’смяяцца’ другаснае, першаснае — ’іржаць’. Цэлы шэраг дзеясловаў, якія абазначаюць роў жывёлаў, адначасова абазначаюць і працэс цечкі, гону, бо звычайна менавіта гэты перыяд характарызуецца ровам, параўн. рус.рёв ’час цечкі ў скаціны; роў’. Слова рэгнуць — відаць, першапачаткова азначала ’быць у перыядзе полавай актыўнасці’, а потым набыло больш адцягненае значэнне ’хацець, імкнуцца’. У плане семантыкі параўн. яшчэ в.-луж.rjut ’спешка, страснае жаданне’ < *rʼuti ’раўці’ (Мяркулава, Этимология–1974, 61).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спехмразмÉile f - (паспешнасць, спешка); Hast f (шпаркасць, паспешлівасць) Überéilung f - (неабдуманасць); Hétze f -, Hetzeréi f - (мітусня, беганіна);
◊ гэ́та не к спеху damít hat es kéine Éile; damít hat es éine gúte Wéile
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)