За сямю (дзесяццю) замкамі (перан.: старанна схаваны). На замку (запёрта). Граніца на замку (перан.: надзейна абаронена).
2. Затвор агнястрэльнай зброі.
З. гарматы.
3. Спосаб змацавання частак драўляных канструкцый (спец.).
4. Верхняя злучальная частка аркі, скляпення (спец.).
|| прым.замко́вы, -ая, -ае (да 2—4 знач.; спец.) ізамо́чны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пераме́л, ‑у, м.
Неглыбокае месца на ўсю шырыню ракі. Цяпер плыткі перамел зарос чаротам, рагазою, па ім як не слалася ніцая лаза.Сачанка.Назаўтра мароз хоць і памацнеў крыху, але яго моцы яшчэ не хапала на тое, каб надзейна стала рака, хоць на перамеле.Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Біліндрасы ’балбатня, жарты’, біліндра́сіць ’вярзці лухту’ (Нас.). Параўн. рус.дыял.балендря́сы, балиндрясы ’жарты’ і да т. п. Няясныя словы. Звязваюць з баля́сы, але гэта не вельмі надзейна. Гл. Фасмер, 1, 115.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
умурава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., што.
Умацаваць што‑н. цаглянай кладкай і растворам цэменту, гліны і пад. Душу ўкладваў.. [Апанас] у сваю работу, шчыра, душэўна вучыў і Марыю, як роўна вывесці сцяну, як навечна ўмураваць цагліну.Васілевіч./уперан.ужыв.Як толькі .. [мароз] надзейна ўмуруе пруток, да яго прывязваецца свабодны канец лескі.Матрунёнак./убезас.ужыв.За ноч рэчку ўмуравала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
I secured tickets for the play. Я дастаў білеты на п’есу.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Ды́ня ’дыня’ (БРС). Слова, вядомае ў многіх слав. мовах: рус.ды́ня, укр.ди́ня, польск.dynia, чэш.dýně, серб.-харв.ди̏ња і г. д. Паходжанне слова не вельмі яснае. Ёсць версія аб сувязі з дзеясловам дуць (першаснае значэнне ’надутая’). Іншыя думаюць аб запазычанні з розных моў, што таксама не вельмі надзейна (дакладнага прататыпа няма). Агляд шматлікіх версій гл. у Фасмера, 1, 559.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Абіча́йка ’вобад з лубу ў рэшаце і мельнічным камені’ (Нас., Касп., ДАБМ, Бір. дыс., КЭС, Смул.), абечайка ’каркас бубна’ (КСТ), ’абадка з лубу ў рэшаце’, обечка ’абічайка ў веку да дзяжы’ (КСТ) < аб‑веч‑айка, гл. века (прасл.věko ’пакрышка’). Так Краўчук, УМШ, 1960, 6, 61. Яго ж Бел.-укр. ізал. 39. Параўн. рус.обечайка, укр.обичайка. Менш надзейна да віць (Праабражэнскі, 1, 626).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ЛА́ЗЕРНАЯ ЗВА́РКА,
зварка плаўленнем, пры якой крыніцай цяпла з’яўляецца сфакусіраванае эл.-магн. выпрамяненне лазера. Вызначаецца бескантактнасцю (зварка праз празрыстае ваконца герметычнай пасудзіны), малым памерам зоны тэрмічнага ўплыву.
Шчыльнасць патоку выпрамянення пры Л.з. 0,1—1 МВт/см2, глыбіня праплаўлення 0,05—2 мм, што дазваляе надзейна зварваць дэталі таўшчынёй 0,01—1,5 мм. Найб. пашырана імпульсная Л.з. (стварае кропкавыя злучэнні, прадукцыйнасць да 100 аперацый за мінуту), выкарыстоўваецца таксама неперарыўная (шыўная) зварка (стварае суцэльныя швы, прадукцыйнасць да 1,5—2 м/мін). Л.з. выкарыстоўваецца для злучэння металаў і сплаваў, якія не зварваюцца звычайнымі спосабамі, для зваркі канструкцый у цяжкадаступных месцах, мініяцюрных і лёгкадэфармуемых дэталей (электроннавакуумных і паўправадніковых прылад, інтэгральных схем і інш).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ка́тарга ’катарга’ (ТСБМ, БРС, Касп.). Параўн. рус.ка́торга, укр.ка́торга, польск.katorga, балг.каторга і г. д. Паводле Шанскага, 2, К, 98, уласна рускае ўтварэнне; першая фіксацыя такога словаўжывання адносіцца да 1643 г. У аснове ляжыць с.-грэч. назва галеры κάτεργον (у мн. л. κάτεργα). У грэч. мове, акрамя Галера’, данае слова мела і значэнне ’прымусовая праца’. Такім чынам, няма патрэбы меркаваць разам з Шанскім аб уласна рускім паходжанні такога словаўжывання (значэнне ’прымусовая праца’ для слова κάτεργα зафіксавана вельмі надзейна ў вядомым слоўніку Дзіоканжа).
