халія́мб

(гр. choliambos = кульгавы ямб)

шасцістопны ямб з харэічным перабоем на апошняй стапе, характэрны для антычнай камічнай і трагікамічнай паэзіі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

◎ Клі́пша ’крываногі чалавек’ (Сл. паўн.-зах.). З літ. klipsas ’хто кульгавы’ (там жа, 477). Гл. клыпша.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

cripple

[ˈkrɪpəl]

1.

n.

1) кале́ка -і m.& f., кульга́вы -ага m.

2) густы́ за́расьнік на багні́стай мясцо́васьці

2.

adj.

абязьве́чаны, зьняве́чаны, скале́чаны; кульга́вы

3.

v.t.

1) кале́чыць, рабі́ць кульга́вым

2) шко́дзіць, псава́ць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

прыды́баць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм. Прыйсці куды‑н. з цяжкасцю (звычайна пра старога, кульгавага і пад. чалавека). Нарэшце, прыдыбаў з другога канца Куранёў кульгавы Сямён з Насцяй. Мележ. Назаўтра ў бляхарню прыдыбаў стары дзядок. Мурашка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ла́мер

(ад англ. lame = кульгавы; непераканаўчы)

нявопытны карыстальнік, які лічыць сябе дастатковым знаўцам камп’ютэраў.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

пахіста́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.

1. Хістаць некаторы час. Шаройка сеў каля стала, агледзеў хату, пахістаў кульгавы стол. Шамякін.

2. Тое, што і пахіснуць (у 2 знач.). Ворагу аказалася не пад сілу пахістаць дружбу савецкіх народаў. «Звязда».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Куцяльга́ ’кульгавы чалавек’ (Нар. лекс.). Да *куцель «куцы). Параўн. крывель ’тс’. Словаўтварэнне: *куц‑ель‑га. Параўн. пуст‑ель‑га ’пусты чалавек’ (Дабр.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

kulawy

kulaw|y

кульгавы;

wiódł ślepy ~ego — вёў сляпы кульгавага

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Клымза́ ’кульгавы’ (клыбач ’хто клыбае’) (Сл. паўн.-зах.). Параўн. літ. klipsà ’тс’ (Сл. паўн.-зах., 2, 482). Гл. клыпаць. Экспрэсіўная назалізацыя: *клыпса > *клымпса > клымза.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Калды́га 1, колды́га ’крывы, кульгавы чалавек, які павольна ідзе’ (Нас.), колдыгаць ’кульгаць’ (Нас.). Дакладны адпаведнік у суседніх смал. гаворках: колдыга ’кульгавы чалавек’, колдыгай ’тс’ (тут дадатковая суфіксацыя, як у смал. колдыбай ’тс’), колдыгать ’кульгаць’. Утварэнне, аналагічнае калдыба 1 (гл.). Рэгіянальны наватвор, інавацыя ва ўсх.-бел. гаворках. Звяртае на сябе ўвагу яшчэ і росл., смал. колдыка, смал. колдыкаць ’кульгаць’. Відаць, няма патрэбы разглядаць бел. калдыга як звонкі дублет да прыведзеных слоў. Суфіксацыя ў бел. слове з’яўляецца натуральнай, параўн. маг. утварэнні хварыга ’хворасць, прыпадак’ (Нас.). Падобную смал. суфіксацыі адзначае Сцяцко, Афікс. наз., 76, у некаторых беларускіх гаворках, параўн. полац. хадыка ’хадок, хадуля’. Што датычыць мяркуемай намі суфіксацыі ў калдыба (гэты элемент лёгка выдзяляецца, параўн. прыведзеныя словы), можна думаць, што яна нерэгулярная, магчыма, трасфармацыя ‑ыг‑а пад уплывам дзеяслова дыбаць ’кульгаць’. Падрабязней гл. кандыба, відаць, роднаснае гэтаму кругу лексікі.

Калды́га 2 ’скіба дзярністай зямлі на раллі, вялікія кавалкі сухой зямлі на заскароджаным молі’ (слаўг., Яшк.). Утварэнне, аналагічнае калдыба 2. Суфіксацыя (па тыпу) у даным выпадку не вельмі ясная, аднак іншы варыянт тлумачэння таксама не высвятляе гэтага пытання. Параўн. рус. дыял. колча ’кульгавы чалавек’, ’купіна’, пск., кур. колчеватый ’ухабісты, няроўны, купісты (звычайна пра дарогу)’, колчи ’ўхабіны, камкі замёрзлай гразі на дарозе, ворыве і да т. п.’. Аднак, думаецца, няма патрэбы суадносіць семемы ’кульгавы’ і ’ўхабісты’, відаць, тут незалежныя ўтварэнні ад асновы колт‑. У такім выпадку тут не толькі семантычная паралель да разглядаемага слова, але і генетычна роднасная лексіка (дэрываты ад kl̥t‑/kl̥d‑).

Калды́га 3 ’парода лесуна’ (Кірк.). Дакладных адпаведнікаў да гэтага слова няма. З фармальных паралелей бел. калдыга ’кульгавы’, параўн. у Насовіча колдыга ’крывы, кульгавы, які павольна ходзіць’. Вельмі сімптаматычная інфармацыя ў Насовіча, 241: «Колдыга… хромой чортъ. Колдыга чортовъ, усе круциць да муциць», відавочна, сведчыць на карысць таго, што калдыга 3 паходзіць ад калдыга ’кульгавы’. Адносна этымона гл. калдыга 1.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)