асобы від тормаза ў выглядзе клінападобнай калодкі, якая падкладваецца пад колы вагонаў, каб спыніць іх рух.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
абру́бак, ‑бка, м.
Адсечаная частка чаго‑н. (дрэва, палена і пад.). Я са злосці схапіў абрубак калодкі і з усёй сілы шпу[р]нуў.Каваль.// Тое, ад чаго адсечана частка. Кручынавы мыліцы ляжалі на зямлі, а ён стаяў па адной назе, абапёршыся абрубкам другой на гусеніцу.Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
башма́к, ‑а, м.
Спец. Асобы від тормаза ў выглядзе клінападобнай калодкі, якая падкладаецца пад колы вагонаў, каб спыніць іх рух. Там вагоны чакае башмачнік: ён спрытным рухам кладзе на рэйку тармазны башмак, і вагоны спыняюцца.Васілёнак.// Розныя прыстасаванні ў жняярках, камбайнах, экскаватарах, што ўжываюцца ў якасці апоры.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пра́віла ’палажэнне, якое выражае тую або іншую заканамернасць’, ’норма паводзін, прывычка’ (ТСБМ), праві́ло ’ачэп’ (ганц., Сл. ПЗБ), правы́ло ’тс’ (бяроз., Шатал.), праві́ла ’тоўстая доўгая жардзіна, пры дапамозе якой злучаюць зад і перад калёс, калі возяць бярвенне’ (в.-дзв., Шатал.). Рус.пра́вило ’правіла’, прави́ло ’руль, лінейка’, укр.прави́ло ’руль; частка шавецкай калодкі’, польск.prawidło ’правіла; частка шавецкай калодкі і да т. п.’, чэш., славац.pravidlo ’правіла’, в.-луж.prawidło, н.-луж.pšawidło, серб.-харв.пра̏вило, славен.pravilo, балг.правило ’правіла’. Прасл.*pravidlo. Як сведчаць значэнні слова ў рус. і інш. славянскіх мовах, першапачаткова гэта было nomina instrumenti з суф. ‑dlo ад praviti (гл. правіць). Адцягненае значэнне з’явілася ў выніку пераносу ’тое, што вызначала прыладай’, параўн. лац.rēgula ’лінейка’ і ’правіла’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
начаса́ць1, ‑чашу, ‑чэшаш, ‑чэша; зак.
1.чаго. Атрымаць часаннем 1 у якой‑н. колькасці. Начасаць ільну.
2.Разм. Зачасаць валасы на лоб, вушы, скроні. // Пышна ўзбіць валасы для прычоскі.
начаса́ць2, ‑чашу, ‑чэшаш, ‑чэша; зал., чаго.
Апрацаваць, нарыхтаваць часаннем 2 у якой‑н. колькасці. А пасля [хлопец] узяў начынне, начасаў сухога клёну, абстругаў калодкі роўна.Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1.(1і2ас.неўжыв.). Стаць насычаным чым‑н. А макаў сок такі салодкі! Ламанцы ў ім, ну як калодкі — Так добра макам праняліся.Колас.
2. Глыбока пранікнуцца якім‑н. пачуццём. Праняцца павагай да старэйшых. □ А Месяц як зірнуў на зоркі, увесь праняўся жалем горкім.Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спа́раны1, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад спарыць 1.
2.узнач.прым. Аб’яднаны ў пару для сумеснай працы, дзеянняў; здвоены. Па калодкі вязлі калёсы ў жыдкую гразь, пагражаюча рыпелі ў калдобінах восі, і змораныя, спараныя коні ледзь цягнулі драбінкі.Нікановіч.
•••
Спараная яздагл. язда.
спа́раны2, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым.зал.пр.ад спарыць 2.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ВАЛАКНІ́ТЫ,
прэс-матэрыялы з валакністага напаўняльніку (валокны даўж. 15—40 мм), прамочанага палімерным сувязным. У якасці напаўняльніку выкарыстоўваюць валокны: азбеставае (гл.Азбапластыкі), баваўнянае, сінт., вугляроднае, шкловалакно. Састаў валакнітаў (% па масе); 40—50% напаўняльніку, 40—45% сувязнога (фенола-фармальдэгідныя, эпаксідныя смолы, крэмнійарган. палімеры). Вырабы з валакнітаў маюць высокую вода-, тэрмаўстойлівасць, устойлівасць да ўздзеяння хім. рэагентаў, ударатрываласць, фрыкцыйнасць. Выкарыстоўваюць у прылада- і машынабудаванні (карпусы і дэталі электрамашын, тармазныя калодкі і інш.), буд-ве (арматура, панэлі), касм. і авіяц. Тэхніцы.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
кало́дкаж.
1. Léisten m -s, - (шавецкая); Schúhspanner m -s, - (штоўстаўляюцьуабутак, кабзахавацьягоформу);
2.тэх. (утармазнойпрыладзе) Brémsklotz m -es, -klötze, Hémmschuh m -(e)s, -e;
тармазна́я кало́дкааўта. Brémsbacke f -, -n;
3. (ордэна) Órdensspange f -, -n;
4.:
кало́дкімн.гіст. (длявязняў) Block m -(e)s, Blöcke, Fúßblock m;
набі́ць каму-н кало́дкі на но́гіj-n an éinen Block schlíeßen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
БО́ЙКА, маслабойка,
бандарны выраб; у беларусаў і інш.слав. народаў пасудзіна для збівання масла. Найчасцей — вузкая высокая кадачка з клёпак. У накрыўцы пасярэдзіне адтуліна для калатоўкі (біла), верхні канец якой выходзіў вонкі, а да ніжняга прымацоўвалі кружок з дзіркамі (пашыраны варыянт) ці крыжавіну (ударная частка).
Такой жа формы бойкі выдзёўбвалі з суцэльнай круглай калодкі. На Палессі былі вядомы бойкі цыліндрычнай формы гарызантальнага профілю (у выглядзе 2-доннай бочачкі, у якой было «акенца» з засаўкай); масла збівалі вярчэннем ручкі, што прыводзіла ў рух лопасці. Бойкі бытуюць і ў наш час.