Праме́р ’дыяметр’ (Байк. і Некр.). Наватвор 1920‑х гадоў на ўзор чэш. průměr, што калькуе ням. Durchmesser ’тс’ (Запрудскі, Stud. Russica, 20, 487).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дыяфрагмава́ць

(ад дыяфрагма)

змяняць дыяметр дзеючай адтуліны аб’ектыва з дапамогай дыяфрагмы 2.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

калі́бр, ‑а і ‑у, м.

1. ‑у. Дыяметр канала ствала агнястрэльнай зброі. Зброя розных калібраў. □ Удалося дастаць амаль спраўную супроцьтанкавую гармату, калібр–45. Брыль. // Дыяметр гільзы, кулі або снарада. Гільза дванаццатага калібру. Кулі шаснаццатага калібру.

2. ‑у. Дакладны размер якіх‑н. прадметаў вытворчасці. Калібр цвікоў. Раскласці шрубы па калібрах.

3. ‑у; перан. Памер, велічыня, форма чаго‑н. Палічкі трэцяй шафы займаліся прадуктамі — гарохам, макаронамі, крупамі, — перасыпанымі з магазінных кулькоў у белыя торбочкі рознага калібру. Ракітны.

4. ‑а. Вымяральны інструмент для праверкі размераў, формы вырабаў. Праверыць калібрам.

[Фр. calibre.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АРЫЭ́ЛЬ,

спадарожнік планеты Уран. Дыяметр ≈ 1300 км, адлегласць ад Урана 191 тысяч км.

т. 2, с. 9

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

калі́бр, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.

1. -у. Дакладны размер якога-н. вырабу, прадмета.

2. -у. Дыяметр канала ствала агнястрэльнай зброі.

Снарад вялікага калібру.

3. -у, перан. Пра форму, велічыню, якасць чаго-н.

Людзі рознага калібру.

4. -а. Вымяральны інструмент для праверкі размераў, формы і ўзаемнага размяшчэння частак вырабу (спец.).

|| прым. калі́бравы, -ая, -ае (да 1, 2 і 4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

праця́жна, ‑і, ДМ ‑жцы; Р мн. ‑жак; ж.

Спец.

1. Від гарачай штампоўкі для атрымання пустых (парожніх) паковак шляхам працягвання праз кольцы, у якіх паступова змяншаецца дыяметр.

2. Многаразцовы металарэзны інструмент для апрацоўкі скразных адтулін і знешніх паверхняў металічных, пластмасавых дэталяў на працяжных станках.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Dúrchmesser

m -s, - матэм. дыя́метр

fünf Méter im ~ — пяць ме́траў у папярэ́чніку

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

попере́чник техн. папяро́чнік, -ка м.; (диаметр) дыя́метр, -ра м.;

де́сять сантиме́тров в попере́чнике дзе́сяць сантыме́траў у дыя́метры (у папяро́чніку);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

АНА́НКЕ,

спадарожнік планеты Юпітэр. Дыяметр каля 20 км, адлегласць ад Юпітэра 20,7 млн. км. Перыяд абарачэння 617 сут. Адкрыў С.Нікалсан (1951; ЗША).

т. 1, с. 338

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

несоизмери́мый несувыме́рны; (несравнимый) непараўна́льны;

окру́жность и её диа́метр — несоизмери́мые величи́ны акру́жнасць і яе́ дыя́метр — несувыме́рныя велічы́ні;

несоизмери́мые поня́тия непараўна́льныя паня́цці.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)