Перага́джваць (піріга́джываць) ’псаваць значную колькасць рэчыва, прадметаў’ (Юрч. СНЛ). Да пера- (гл.) і га́дзіць, якое да прасл.*gaditi, gadjǫ ’рабіць паскудным, гнюсным, брыдкім, агідным’ (Махэк₂, 154), параўн. укр.га́дитися ’гадзіцца, выклікаць агіду’, рус.га́дить, ’ванітаваць; сварыцца, лаяць’, га́диться ’псавацца (аб прадуктах)’; ст.-польск.żadać się ’гадзіцца, адчуваць агіду’, в.-луж.žadławić so ’выклікаць агіду’, н.-луж.žadaś se ’адчуваць агіду’, чэш.haditi ’няславіць, ганіць, адракацца’, славен.gaditi ’прыводзіць да грэбавання’, серб.-харв.га̏дити ’пэцкаць, апаганьваць’, макед.гади се ’адчуваць агіду’, балг.гадя ’пэцкаць, забруджваць, ганьбіць’ < і.-е.*gōd‑/*gēd, параўн. літ.gė́da ’сорам’, ст.-прус.gīdan (В. скл.) ’тс’, с.-ням.quad ’благі, мярзотны, агідны’, с.-в.-ням.kōt ’бруд, смецце’, ням.Kot ’тс’ ’кал, памёт’ (< *kvōd, цірольск.kōt ’звер, які выклікае агіду’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ага́зны, агазлівы ’надакучлівы, свавольны’ (Касп.), агазлы (так гавораць пра рэч, якая няўдала зроблена і выгляду не мае) (КЭС, лаг.). Параўн. славен.gáziti se ’выклікаць агіду’ (Безлай, ВЯ, 1967, 4, 53). Магчыма, да *gazditi < *gadditi (Трубачоў, Этимология, 1972, 23). Параўн. славенскі дублет gáziti se/gáditi se з бел.гадзіцца ’адчуваць агіду’ і агазлы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
brzydzić się
незак.kimгадзіцца; гідзіцца; брыдзіцца каго; адчуваць агіду да каго; грэбаваць кім
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
verábscheuen
vt адчува́ць агі́ду (да каго-н., да чаго-н.), га́дзіцца (каго-н., чаго-н.), ненаві́дзець
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ба́цька, ‑і; мн. бацькі, ‑аў; м.
1. Мужчына ў адносінах да сваіх дзяцей; тата. Зачуўшы татаў ход знаёмы, Малыя з хаты высыпалі, За брамай бацьку сустракалі.Колас.// Вядомая і паважаная ў пэўных колах асоба. [Гарун:] — Павел Сцяпанавіч! Добрай раніцы, добрага здароўечка. Бацька ты наш родны!Шамякін.//Разм. Зварот да старога чалавека. Пераехаўшы [цераз рэчку], знаёмы партызан падзякаваў Грысю і зноў назваў яго бацькам.Кулакоўскі.
2. Самец у адносінах да свайго патомства.
3.чаго. Кніжн. Заснавальнік, пачынальнік якой‑н. навукі, вучэння. Акадэмік Карскі — бацька беларускай філалогіі.
•••
Выліты бацька, копія бацька — пра дзіця, з твару вельмі падобнае на бацьку.
Гадзіцца ў бацькікамугл.гадзіцца.
Імя па бацькугл. імя.
Пайсці па бацькугл. пайсці.
Пасаджоны бацька — пры адсутнасці бацькі той з родзічаў, што выконвае на вяселлі ролю бацькі жаніха або нявесты.
Прыёмны бацька — чалавек, які прыняў дзіця ў сваю сям’ю на правах сына (дачкі).
Родны бацька, кроўны бацька — аднаго роду, адной крыві па бацькоўская лініі.
Увесь у бацьку — пра дзіця, якое з твару і характарам падобнае на бацьку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
wstręt, ~u
м. агіда;
budzić wstręt — выклікаць агіду;
czuć wstręt — адчуваць агіду (да чаго), гадзіцца (чым);
czynić ~y — ствараць перашкоды
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Негадзя́й ’нягоднік, паганец’ (Ян.), негодзя́й ’няздольны да працы, ні да чаго не варты чалавек; гультай, нягоднік’, негодзя́йка ’няздатная да працы, няўмелая жанчына’ (ТС), неґаджа́й (ніґаджай) ’неахайны чалавек’ (Сцяц.), укр.негодя́й ’няварты, няздольны да дзеяння чалавек’, рус.негодя́й ’няздольны для справы чалавек; гультай’. Аддзеяслоўны назоўнік, параўн. не гадзіцца (негодзицьца, Нас.) ’быць непрыгодным’, негадзі́вы ’непрыгодны’ (Некр.), негадзя́вы, негадзя́шчы ’паганы; непрыдатны’ (Сл. ПЗБ), ’няздатны; непрывабны, непрыгодны; нядобры, паганы’ (Ян.), ’няздольны да працы, слабы’ (ТС), не́гадзь ’няздольны чалавек’ (Растарг.). Суфіксацыя, як у валача́й ’валацуга’ і пад. (гл. Сцяцко, Афікс. наз., 23, а таксама Львоў, РР, 1969, 4, 100–101). Гл. нягоднік.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Зго́да ’лад’. Рус.сго́да ’шчасце’ (Даль), укр.зго́да, польск.zgoda, чэш.shoda, славац.zhoda ’лад’, н.-луж.zgoda ’добрае надвор’е’, славен.zgọda ’выпадак’, серб.-харв.зго̏да ’выпадак, умова, зручнасць’, балг.зго̀да ’зручныя абставіны, выпадак’, ’згода’, макед.згода ’зручнасць, выпадак’. Ц.-слав. (серб.) съгода ’выпадак’ (Міклашыч, Lex. palaeosl., Данічыч). Ст.-рус.згода (1493 г., у «польск. справах») ’умова, згода’. Ст.-бел., ст.-укр.згода ’мір’ (Сінаніма). Бязафіксны назоўнік ад дзеяслова sъ‑god‑i‑ti (sę) (гл. год, гадзіцца), які меў шырокае кола значэнняў, у тым ліку ’згаджацца, быць падыходзячым, трапляцца’. Бел. значэнне ўказвае, верагодна, на польск.-укр.бел.-славац. арэал, магчыма, хаця і не абавязкова пад польск. уплывам ці з польск. мовы.