1. Асноўны колер, тон, на якім пішацца карціна ці малюецца што-н.
Чырвоны ф.
2. Задні план карціны, а таксама ўвогуле задні план чаго-н., тое, на чым што-н.бачыцца, вылучаецца.
Караблі на фоне вячэрняга неба.
3.перан. Агульныя ўмовы, абставіны, у якіх што-н. адбываецца.
На фоне цяперашніх міжнародных падзей.
|| прым.фо́навы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
распыта́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм. Тое, што і распытаць. Сухавараў распытаўся, як здароўе панны Ядвісі, як жыве сам настаўнік, як часта бачыцца ён з паненкамі.Колас.Язэпка распытаўся ў бабулі, як ісці на Стаўбцы, і, падзякаваўшы ёй, адразу ж падаўся ў дарогу.Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Туф ‘горная парода, якая служыць у якасці будаўнічага матэрыялу’ (ТСБМ, Некр. і Байк.). Праз рускую (туф) ці польскую (tuf) мову з нованям.Tuff ‘тс’, запазычанага з італ.tufo, якое з лац.tōfur (tōphus), tūfus; крыніца паходжання для апошніх бачыцца ў оскска-ўмбрскіх дыялектах (Фасмер, 4, 127; Голуб-Ліер, 493; Арол, 4, 121; ЕСУМ, 5, 686).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сніць ‘бачыць сон (сны), бачыць у сне’, ‘марыць аб чым-небудзь’, ‘спадзявацца на што-небудзь’ (ТСБМ, Гарэц., Касп., Варл., Байк. і Некр., Сл. ПЗБ), сні́цца ‘бачыцца ў сне’ (ТСБМ, Ласт., ТС, Сл. ПЗБ). Укр.сні́ти, сні́тися, рус.сни́ться ‘тс’, польск.śnić ‘бачыць у сне’, ‘марыць аб чым-небудзь’, чэш.snít ‘тс’, серб.-харв.са́њати, сни́вати ‘тс’, славен.sanjati ‘марыць’, балг.съня ‘бачыць у сне’, макед.сони ‘тс’. Прасл.*sъniti ‘сніць’ дэрыват ад прасл.*sъnъ ‘сон’ (Борысь, 619). Сюды ж таксама сні‑трава ‘сон-трава’ (Бяльк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
рэ́дкі, -ая, -ае; радзе́йшы, -ая, -ае.
1. Недастаткова густы, вадзяністы.
Р. кісель.
Рэдкая смятана.
2. Які складаецца з далёка размешчаных адзін ад аднаго частак, не густы; не шчыльны.
Рэдкая барада.
Рэдкія зубы.
Р. невад (няшчыльна сплецены).
3. Размешчаны на вялікай адлегласці адзін ад аднаго.
Рэдкія паўстанкі.
4. Які складаецца з аддаленых адзін ад аднаго момантаў.
Рэдкія стрэлы.
Р. пульс.
5. Які паўтараецца, адбываецца, з’яўляецца праз вялікія прамежкі часу.
Рэдкая з’ява.
Р. госць.
Р. чалавек (выдатны, выключны па сваіх якасцях). Рэдка (прысл.) бачыцца.
Рэдкія металы.
|| наз.рэ́дкасць, -і, ж. (да 2—4 і ў некаторых спалучэннях да 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шкляны́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да шкла. Шкляная маса. □ Багаты скарб Прынёс мой друг — шкляных асколкаў многа.Калачынскі.//Разм. Які мае адносіны да вытворчасці шкла. Бацька Мірона працаваў у млыне, а Віктара — на шкляной гуце.Маўр.
2. Выраблены, зроблены са шкла. Шкляны посуд. □ [Жанчына] нерашуча глядзела на Пракаповіча, стоячы са шкляным слоікам у руках, напалову насыпаным маннымі крупамі.Радкевіч.// Пакрыты шклом, зашклёны; з устаўленым шклом. Над адным з карпусоў, што быў пад шкляным дахам, заўсёды ўвечары палыхалі блакітныя бліскавіцы.Сабаленка.Настаўніца падышла да шафы са шклянымі дзверцамі, выбрала дзве кніжкі і дала Ігнасю.Мурашка.
3.перан. Які сваімі рысамі, якасцямі падобны на шкло; такі, як у шкла. Пад вартай ноч: нібы ў дазоры, Над ёй, над возерам шкляным Стаяць касмічным роем зоры, Мігцяць, адсвечваюцца ў ім.Ляпёшкін.// Нерухомы, застылы; халодны (пра вочы, погляд). Бацька, не міргаючы, шклянымі вачыма пазіраў на .. [Улю], і з рукі ў яго міма паперкі сыпаўся на снег самасад.Паўлаў.Суседка па сутарэнню, на якую паказвала Рая, пазірала з кутка застылымі шклянымі вачыма.Мехаў.
•••
Бачыцца (пабачыцца) са шкляным богамгл.бачыцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сні́цца, снюся, снішся, сніцца; незак.
Бачыцца ў сне, мроіцца. Пачало цягнуць да мора, снілася яно па начах.Кулакоўскі.[Максім:] — Кароў, кароў! Табе, Кацярына Васільеўна, толькі каровы і сняцца.Шамякін.Ці харошыя сняцца сны, Ці чуваць табе шум лясны?Бураўкін./убезас.ужыв.Вярзецца — ні то сніцца, ні то думаецца Агею пра тое страшнае, што здарылася з ім у асеннюю раніцу, калі ўсе Мядзеедзічы ўзбуджаны былі пакражаю чацвярых коней.Крапіва.
•••
І (у сне) не снілася — пра тое, чаго нельга было ўявіць, прадбачыць. Вось.. [Аленка] што зробіць: яна возьме сваю кнігу, а такая кніга.. [Сцёпку] і не снілася, і пойдзе сабе пад магазін чытаць.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сустрака́цца, сустрэ́цца begégnen vi (s) (зкім-нD – выпадкова); sich tréffen* (паводледамоўленасці); einánder tréffen* (бачыцца); stóßen* vi (s) (зчым-н auf A);
сустрака́цца са знаёмымі Bekánnte tréffen*, Bekánnten begégnen;
сустрака́цца з перашко́дай auf ein Híndernis stóßen*, behíndert wérden
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
спатка́цца tréffen* vt (сустрэць); begégnen* vi (s) (зкім-нD) (сустрэцьвыпадкова); sich tréffen* (падамоўленасці) (зкім-н mit D); einánder tréffen* (бачыцца); stóßen* vi (s) (зчым-н mit A) (наткнуцца);
спатка́цца з перашко́дай auf ein Híndernis stóßen*, behíndert wérden
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
разгу́льваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Павольна, не спяшаючы гуляць, хадзіць для адпачынку, забавы. — Глядзі ж ты, Матрона, не вельмі па вуліцах вечарамі разгульвай, — сказаў, прыпыніўшыся, Іван.Колас.Бачыцца Валянціне, быццам маці бяжыць з-за пагорка, махае рукою, здалёк крычыць, каб не разгульвала, не распявала тут на ўлонні, а брала кошык ды ў лес — па грыбы, ягады.Мыслівец.// Перамяшчацца свабодна, у любым напрамку. Цёмнарусы Кастусь, якому зараз, са студзеня месяца, ішоў дваццаць шосты год, мог спакойна разгульваць пад носам у самых спрытных жандараў.Якімовіч./ Пра з’явы прыроды. Па вуліцах горада разгульвалі вятры, прыносячы з сабою дзівосныя пахі квітнеючых садоў.Гурскі.// Свабодна дзейнічаць, займацца разгулам і разбоем. Петрусю давялося некалькі разоў выязджаць у начныя засады, дзе разгульвалі бандыты.С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)