1. Вылучацца сваім жоўтым колерам, віднецца (пра што‑н. жоўтае). На дрэвах у садзе золата жаўцелі адны толькі антонаўкі.Сабаленка.Убаку, дзе дарога падступала к зарасніку, нібы падфарбаваны, жаўцеў яшчэ новы масток.Мележ.
2. Станавіцца жоўтым, набываць жоўты колер. Жаўцець ад часу.// Паспяваць (пра плады, злакі). Лён на ўчастку пачаў жаўцець.// Вянуць, адміраць (пра лісце раслін). Стала восень, толькі пачыналі жаўцець і ападаць лісты.Скрыган.// Набываць нездаровы колер твару, цела. Жаўцець ад хваробы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Абдры́паны ’абарваны’ (КТС, БРС), абдрыпаць, абдрыпацца, укр.обдрипаний ’тс’, чэш.dřipati ’рваць’, dřip ’лахман’, в.-луж.dripać ’разрываць’, балг.дрипи ’лахманы’, дрипав ’абарваны’, макед.дрипа, дрипав ’тс’, серб.-харв.дри̏паты ’рваць’, славен.dripati ’тс’. Арэал распаўсюджання сведчыць аб праславянскім характары гэтага слова. Параўн. літ.apdrìbti ’ападаць, абвісаць (аб плацці)’, drìbti ’падаць камякамі, жмутамі’, гоц.dreiban ’гнаць, біць’ і інш. Супастаўленне балтыйскіх і германскіх форм гл. у Шпэхта KZ, 68, 41. Гл. таксама Махэк₂, 131, у якога няма беларускіх і ўкраінскіх паралеляў; ён лічыць паходжанне гэтых слоў няясным.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
osiadać
незак.
1. пасяляцца;
2.хім. асядаць; ападаць на дно;
3. садзіцца;
osiadać na mieliźnie — садзіцца на мель;
osiadać konia — аб’язджаць каня
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
се́яцца, сеецца; незак.
1. Ісці, падаць (пра дробны снег, дождж). Асенні дождж, нібы праз рэшата, сеяўся па гразкай вуліцы.Лынькоў.Бралася на зіму. Сеяўся мокры снег.Новікаў.// Рассявацца, ападаць (пра змрок). Паміж дрэў ужо сеяўся і астойваўся вячэрні змрок.Паслядовіч.
2.Разм. Сыпацца (пра што‑н. сыпкае, дробнае). Зерне сеецца і сеецца з мяшка. □ Ціха сеецца пясок. І не трэба ўжо шоргаць у адтуліне трэскай.Ваданосаў.
3.Разм. Засявацца стыхійна. Высякалі бярэзнік і ніцую лазу, што сеяліся і раслі тут на балоце разам з травой рабінкай.Пташнікаў.[Мак] цвіце вельмі прыгожымі кветкамі, каб прывабіць сяго-таго, а то і сам сеецца.Сачанка.
4.Зал.да сеяць (у 1, 2, 4 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
surge
[sɜ:rdʒ]1.
v.
1) уздыма́цца й апада́ць, хвалява́цца (пра ваду́, нато́ўп)
a surge of anger swept over him — пры́ступ зло́сьці апанава́ў яго́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Скапе́ць (skapieć) ‘сціснуцца, зменшыцца, захірэць, згінуць’: skapièŭ, jak skvarka (Федар. 4). Параўн. польск.skapieć, skapać ‘змарнець, апасці, згінуць’. Да прасл.*kapěti, якое Трубачоў (ЭССЯ, 9, 146) рэканструюе на падставе польск.kapieć ‘змяншацца, скарачацца, убываць, прападаць, чэзнуць’, што суадносіцца з *kapati (гл. ка́паць). Сюды ж адпаведныя балг.ска́пя ‘згніць, распасціся’, дыял.ска́па ‘данасіць адзенне, парваць’, макед.скапе ‘згінуць, распасціся; загінуць, прапасці’, серб.-харв.skȁpati ‘згінуць, загінуць’, славац.skapať ‘згінуць, здохнуць, знікнуць’, укр.ска́па́тися ‘знікаць, гінуць’ (лічыцца запазычаннем з польскай ці славацкай, гл. ЕСУМ, 5, 265). Развіццё значэння ‘капаць’, ‘ападаць, выцякаць кропля за кропляй’ (Брукнер, 217). Пра перыферыйнасць слова на Беларусі сведчыць замена выразу skapièŭ, jak skvarka выразам skipièŭ, jak skvarka (Федар. 4), што адлюстроўваюць спосаб спажывання сала на Палессі, параўн. плеска́ць сало на рожну́ на огне́ — дзе́ржыць лу́сту хле́ба і ка́пае тым са́лом (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падаць, ападаць, спадаць, валіцца / у вялікай колькасці: валіць, сыпацца, асыпацца / пра нешта дробнае: церусіць, церушыць, церушыцца; ляцець, злятаць (перан.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Плюсна́1 ’ступня нагі чалавека’ (ТСБМ, Мядзв.; шчуч., Сл. ПЗБ; Варл.), ’ступня’ (паст., Сл. ПЗБ; стол., ЛА, 3), ’пад’ём, верх нагі’ (ТС, Ян.; брагін., ЛА, 3), плісна́ ’тс’ (ТС), плюсьня́ ’ступня’ (б.-каш., ЛА, 3). Параўн. рус.плюсна́, маск.плюсно́ ’адлегласць паміж асновай пальцаў і пятой нагі’. Да этымалогіі гл. плесна; параўн. таксама укр.плю́сно, паводле Німчука (Давньорус., 321), у выніку збліжэння з дзеясловам плюснути ’сплюснуць’, гл. плю́шчыць ’рабіць пляскатым’. Абмежаваны характар варыянта прымушае бачыць у ім арэальнае ўтварэнне. Грынавяцкене (Сл. ПЗБ, 4, 20) супастаўляе лексему з літ.pliū́snis ’сплясканы’, што дае падставы вывесці яе з прасл.*plʼusk‑ъna, якое можна суаднесці з літ.pliùkšti ’спадаць, ападаць’. Няпэўна.
Плюсна́2 ’страва з жытняй мукі буйнога памолу, азлобленая малаком’ (шчуч., З нар. сл.). Магчыма, мясцовае ўтварэнне ад дзеяслова, адпаведнага літ.pliuškénti ’пляскаць’, тады ўнутраная форма можа быць ідэнтычнай назве стравы баўтуха (ад боўтаць, гл.). Параўн. наступнае слова.
Плюсна́3, плю́сна ’расплюшчаныя зярняты ў муцэ’ (Варл.). Утворана ад літ.pliū́snis ’сплясканы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
heave
[hi:v]1.
v.t. heaved or hove, heaving
1) падыма́ць (цяжа́р); уздыма́ць
2) кіда́ць, шпурля́ць (ка́мень), кіда́ць (я́кар)
3) Naut. падыма́ць (я́кар), цягну́ць (кана́т)
to heave a sigh — ця́жка ўздыха́ць
2.
v.i.
1) уздыма́цца й апада́ць(пра хва́лі, гру́дзі)
2) ця́жка ды́хаць, лаві́ць дух, задыха́цца
3) напіна́цца; напру́жвацца, ту́жыцца (як пры ванітава́ньні)
4) выпу́чвацца
to heave in sight — паказа́цца на далягля́дзе
3.
n.
пад’ём -у m.; кіда́ньне n., кідо́к -ка́m.
4.
interj. heave ho!
ра́зам, узялі́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)