Квашані́на ’халадзец, студзень’ (ТСБМ, ТС, Шатал., Шн., Вешт., КЭС, лаг., Жыв. сл., Касп., Сцяшк., Мядзв., Малч., Бір., Др.-Падб., Янк. II, Жд. 3, Грыг.), ’свініна’ (Нар. словатв.). Гл. квасіць, параўн. серб.-харв. ква̏сити ’мачыць, увільгатняць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ко́ка ’яйцо’ (ТСБМ, Нар. лекс., Бяльк., Шат., Сцяшк., Мат. Гом.). Укр. коко, рус. коко ’тс’, балг. коко ’тс’, польск. koko, чэш. koko, н.-луж. koko ’тс’. Гукапераймальнае. Няма падстаў для праславянскай рэканструкцыі. Параўн. какатаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Коц ’коўдра фабрычнага вырабу’ (Сцяц., Сл. паўн.-зах.), ’коўдра саматканая’ (Нас., Мат. Гом., Ян., Нар. сл., Сцяшк.), ’саламяная коўдра’ (Рам.), ’кілім’ (Грыг.). Ст.-бел. коцъ ’коўдра, кілім’ < с.-в.-ням. kotze ’тс’ (Чартко, Дасл., 56).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ку́ба 1 ’род шаблі’ (Гарб.). Няясна. Ці не запазычана з цюрк. (параўн. тур. kubur ’футляр, калчан’)? Тады першаснае значэнне для куба — ’род ножан’.
Ку́ба 2 ’матэрыял бурачковага колеру’ (Нар. сл.). Скарочаная форма да кубавы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кіў 1. Гукапераймальнае. Курыны гук (ЭШ, рук.). Параўн. укр. ків ’крык свінні’, ківикати ’кігікаць (пра чайку)’ (ЕСУМ, 2, 442). Гл. кігікаць.
Кіў 2 ’ківок’ (ТСБМ, Нар. лекс.), ’рух рукі ці воч’ (Бяльк., Ян.). Гл. ківаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Ла́мкаць, ламкаты (экспр.) ’есці, хлёбаць’ (З нар. сл.) — аўгментатыўная (з ‑к‑) форма дзеяслова ломіць (гл.). Параўн. тое ж і ў балг. ламкам ’намагацца схапіць ротам аблупленае яйка (на масленіцу)’ (Цыхун, БСИ, 1976, 5, 91–92).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ле́йба ’неахайная, гультаяватая асоба’ (брэсц., Нар. лекс.), клец. ’смаркаты, неахайны чалавек’ (там жа). Разам з польск. лэнчыцк. lejba ’вялікае, нязграбнае адзенне, халат’ запазычана з ням. дыял. leib ’блуза, кофтачка’ (Слаўскі, 4, 121), магчыма, праз ідыш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ле́ташак, лёташка, леташок, лётышык, літашок ’пералетаванае, аднагадовае жарабя, цялё’ (Касп., Юрч., Мат. Гом., Бяльк., Яўс.; чэрв., Нар. лекс.; бярэз., чэрв., Сл. паўн.-зах.). Да летась (гл.). Аб суфіксе гл. Сцяцко, Афікс. наз., 131 і 220.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Лешкаць, лэ́шкаты ’пакладаць, кастрыраваць’ (кобр., Нар. лекс.). Інфікс ‑к‑ перадае аднаразовасць дзеяння (як, напрыклад, драг. пэцатэ — пэцкатэ ’пэцкаць’). Лексема ўзыходзіць да рус. лишать ’пазбаўляць чаго-небудзь’. У суседніх драг. гаворках — лэ́чатэ ’пакладаць’ (І. Лучыц-Федарэц).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Лэнуць, лэнуты ’зрабіць спробу вылецець’ (палес., З нар. сл.), лэ́нэ ’ляціць’ (Булг.). З укр. ли́нути ’ляцець’, ’несціся’ разносіцца, ліцца (аб гуках)’, ’гарнуцца’, ’звяртацца ў думках’, роднаснага да лунаць 1 (гл.) і ры́нуць (ЕСУМ, 3, 236).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)