clear up a misunderstanding высвятля́ць непаразуме́нне
2. прыбіра́ць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Купа́ла1 ’свята 24 чэрвеня’ (Нас., Сл. паўн.-зах., Крачк., Сцяшк., Гарэц., Чач., Кліх, ТС). Укр.купала, купало, рус.купала, ст.-рус.купала ’тс’. Вядома, што, згодна з традыцыяй, купала разглядаецца як усходнеславянскі пераклад са ст.-грэч.βαπτιστής ’хрысціцель’. Іван Купала адпавядае грэч.Ἰωάννης ά βαπτιστής (Іаан Хрысціцель). Але ёсць падставы меркаваць, што лексема купала мае старажытнае, яшчэ дахрысціянскае сакральнае значэнне. Аб гэтым сведчаць шматлікія этнаграфічныя і фальклорныя даныя. У Заходнім Палессі купала мае значэнне ’касцёр, агонь’, якое можна суаднесці з бел.купець, купаць ’гарэць без полымя, дымець’ (гл.), kupěti/kǫpati з сакральным значэннем ’ачышчаць агнём’ (параўн. лац.pūrus ’чысты’ і ст.-грэч.πύρος ’агонь’). Тады да ліку суадносных лексем можна аднесці ст.-грэч.καπνός ’дым’ (< κϜαπνος), лац.vapor ’пара, дым, агонь’ (< *ku̯apos), прасл.kopъtь (< *kvopъtь): *ku̯op‑/kou̯p‑. Незалежна ад верагоднасці гэтай этымалогіі бел.купала ’касцёр, агонь’ звязваецца з бел.купаць ’гарэць’. Прадуктыўны суфікс ‑ла для назваў дзеячаў (параўн. купала) сведчыць аб анімізацыі назвы ’кастра, агню’. З гэтага пункту погляду купала адначасова ’касцёр, агонь’ і нейкі ’дух агню’ (Мартынаў, Зб. Крапіве, 210–211 з літаратурай).
Купа́ла2 ’братаўка дуброўная, Melampyrum nemorosum’ (Жыв. сл., Кіс.). Сакральна звязана з Купаллем. Гл. купала1. Параўн. таксама купалка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Саро́чка ’мужчынская (верхняя і сподняя) або жаночая (сподняя) кашуля’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Бяльк., Маш., Чач., Сл. ПЗБ, ТС, Сцяшк.), саро́чачка ’тс’ (Мат. Гом.). Укр.соро́чка ’кашуля’, рус.соро́чка, дыял.сорочи́ца ’сялянская кашуля’, ст.-рус.сорочька, ст.-слав.срачица ’сарочка’, царк.-слав.срака, сракы, Род. скл. ‑ъве, славен.sráčica, srájca, srájčka. Прасл.*sorčica < *sorka (гл. Сной₁, 599). Мяркуецца роднасць з літ.šar̃kas ’адзежа, суконны сурдут рыбакоў’, švar̃kas ’пінжак, халат’, лат.svā́rks ’сурдут, пінжак’. Зычны ‑v‑ тлумачыцца тут уплывам літ.švarùs ’чысты, ахайны’, гл. Траўтман, 299; Мюленбах-Эндзелін, 3, 1144. З прычыны наяўнасці ‑š‑ у балцкіх словах Фасмер (3, 727 і наст.) адхіляе думку аб запазычанні з германскіх, параўн. ст.-ісл.serkr ’кашуля, сурдут, штаны’, англ.-сакс.sierce (*sarkjôn‑) ’тс’, як меркавалі аб гэтым Сабалеўскі і інш. (Фасмер, там жа). Адвяргаюцца версіі Мюленбаха–Эндзеліна (3, 1144) і Фрэнкеля (IF, 52, 298) з розніцы ў значэннях узвядзенне слав.*sorčica да сяр.-лац.sarica, sērica ’шоўк’, алб.sharkë ’род плашча з белай воўны’; гл. аб гэтым Фасмер, 3, 724. Аб параўнанні з алб.sharkë ’род плашча з белай воўны з чырвонымі крапінкамі’ і з авесц.surī ’скура’, хец.kari̯ia ’пакрываць’ гл. Сной, там жа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БАСКЕТБО́Л
(ад англ. basket кошык + ball мяч),
камандная спартыўная гульня. Гуляюць на пляцоўцы памерам 26 х 14 м, па кароткіх баках якой устаноўлены стойкі са шчытамі з прымацаванымі да іх кошыкамі (кольцы з сеткамі). Мэта гульні — як мага больш разоў закінуць рукамі мяч (мае 75—78 см у акружнасці, маса 600—650 г) у кошык саперніка. Гуляюць 2 каманды па 12 чалавек (адначасова на пляцоўцы знаходзяцца па 5 чалавек ад каманды). Правілы гульні распрацаваны ў 1891 Дж.Нейсмітам (ЗША) і ў далейшым удасканальваліся. Улічваецца толькі чысты час гульні: для мужчын 40 мін, для жанчын — 36, для юнакоў і дзяўчат 30, для дзяцей 24 мін. За пападанне ў кольца налічваецца ад 1 да 3 ачкоў у залежнасці ад віду кідка і пазіцыі баскетбаліста ў момант яго выканання. Гуляюць да перамогі адной з камандаў, прадугледжаны дадатковыя 5 мін на выпадак нічыёй у асн.час.
Баскетбол — алімпійскі від спорту ў мужчын з 1936, у жанчын — з 1976. Дзейнічае Міжнар. федэрацыя басктболу (ФІБА, з 1932). Чэмпіянаты свету праводзяцца з 1950 у мужчын і з 1953 у жанчын. На Беларусі баскетбол развіваецца з 1921, рэгулярныя чэмпіянаты з 1946. Сярод бел. майстроў баскетболу алімпійскія чэмпіёны І.Ядзешка, Т.Івінская, І.Сумнікава, А.Швайбовіч. Каманда юнакоў Беларусі — чэмпіён Еўропы па баскетболе (1994).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
without
[wɪˈðaʊt]1.
prep.
1) без
I drink tea without sugar — Я п’ю гарба́ту бяз цу́кру
2) без таго́ каб
She walked past without looking at us — Яна́ прайшла́, не зірну́ўшы на нас
not without reason — не без прычы́ны
2.
adv.
зво́нку, знадво́рку, наво́нкі
The house is clean within and without — Дом чы́сты ўнутры́ і знадво́рку
The idea came from without — Ідэ́я прыйшла́ зво́нку
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
бор
1.Чысты, стары, сасновы лес (БРС); хваёвы ці сасновы лес на высокім месцы, на сухім грудзе (Палессе Талст., Ст.-дар., Стаўбц.).
2. Высокі стары лес з розных парод (Ветк., Жытк., Сал., Стол.). Тое ж бор чорны (лісцёвы лес), бор кра́сны (лес сасновы і яловы) (Грыг. 1850).
4. Высокае сухое месца (Жытк.).
5. Пясчаная зямля (Жытк., Стол.).
6. Невялікая ўзвышанасць, пагорак, сопка (в. Арэхава Палессе Талст.).
□ ур. Бор (поле) каля в. Горск Кобр., в. Бор Маладз., Пух.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
схлы́нуць, ‑не; зак.
1. Сцячы з сілаю; хлынуўшы, збегчы (пра ваду). Снег .. неяк увачавідкі растаў і схлынуў патокамі ў рэчкі і вадаёмы.Сабаленка.Андрыян Цітавіч думаў аб тым, як неўзабаве канал будзе закончаны і па ім схлынуць спрадвечныя гнілыя воды балота.Марціновіч.//перан. Адначасова пайсці аднекуль (пра вялікую масу людзей). Аляксандр пачапіў мяшэчак на адно плячо, перакінуў вінтоўку і, калі схлынуў натоўп, падаўся к выхаду.Грахоўскі.Як схлынуць турысты, прыеду я ў вёску Хатынь У надвечар чысты — пад неба гарачую стынь.Гаўрусёў.//перан. Хутка, адразу знікнуць, аслабнуць (пра стан, пачуццё). Калі першая ўзрушанасць схлынула, хлопцы сталі распытваць Міколу.Навуменка.
2. Хутка прайсці. Перад дажджом крымская прырода страціла фарбы .. Але схлынуў лівень, выбліснула сонца, і вочы зноў захапляе бясконцая, невымерная, невымоўная сінеча.Лужанін.//перан. Мінуцца, скончыцца. Назаўтра, як толькі схлынула навала тэлефонных званкоў, Васіль Пятровіч сам пайшоў у сектар адводу зямель.Карпаў.Крыху пацішэла, першая хваля гаворкі схлынула, узбуджэнне паступова спала.Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ка́ста1 ’каста’ (ТСБМ). Рус.ка́ста, укр.ка́ста. Паводле Фасмера, 2, 207, запазычанне з зах.-еўрап. моў. Праз мовы-пасрэднікі, ням. (Kaste) або франц. (caste), слова ўзята з парт.casta ’парода; паходжанне’, першапачаткова ’чыстая парода’. У аснове ляжыць лац.castus ’чысты’. Шанскі (2, К, 86) удакладняе, што ў рус. мове (якая, дарэчы, можа быць пасрэднікам для бел.) ка́ста з’явілася ў канцы XVIII ст. Упершыню фіксуецца ў рус. слоўніку Яноўскага 1803 г. са значэннем ’грамадская групоўка ў Індыі’, агульнае значэнне ўстанаўліваецца з 1847 г. (яно фіксуецца ў Слоўніку АН; гл. Шанскі, там жа).
Кас́та2 ’яслі, драбіны’ (Сл. паўн.-зах.). Слова ўжываецца таксама ў мн. ліку (напр., сена кладуць у касты). Паводле Сл. паўн.-зах., 2, 433, запазычанне непасрэдна з літ.kāstė ’тс’, якое, у сваю чаргу, было ўзята з ням.Kasten ’тс’. Можна пагадзіцца з прапанаванай этымалогіяй (< ням.) у агульных рысах. Ням. форма Kasten не зусім дакладна адпавядае літ.kāstė. Таму, як можна меркаваць, непасрэднай крыніцай для літ. слова было іншае ням. слова. Маецца на ўвазе не сучасная ням. мова, а нейкія формы с.-ням. паходжання. Такія сапраўды ёсць (параўн. kaste ’тс’; форма гэта сустракаецца і ў сучасных ням. дыялектах). З ням. крыніцы ўзята і лат.kaste. Гл. Клюге, 356.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
straight1[streɪt]adj.
1. прамы́, ро́ўны;
a straight back прама́я спі́на;
straight hair прамы́я валасы́;
a straight flight палёт па прамо́й
2. пра́вільны, ро́ўны;
Your tie isn’t straight. Ваш гальштук збіўся набок.
3. праўдзі́вы, шчы́ры, про́сты, адкры́ты;
keep straight застава́цца шчы́рым;
a straight talk шчы́рая размо́ва
4.чы́сты па жа́нры;
a straight play чы́стая дра́ма (без музыкі)
5. неразве́дзены, неразба́ўлены (напой)
6. то́е, што ідзе́ за́пар;
two straight days два дні за́пар
♦
keep a straight face стры́млівацца ад сме́ху;
as straight as a die/an arrow прамы́ як страла́; прамы́, шчы́ры
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
fair
I[fer]1.
adj.
1) справядлі́вы; сумле́нны, добрасумле́нны; зго́дны з пра́віламі (гульня́)