набра́цца, ‑бяруся, ‑бярэшся, ‑бярэцца; ‑бяромся, ‑берацеся;
1.
2. Напоўніцца чым‑н.
3. Дасягнуць нейкай колькасці, лічбы.
4. Насыціцца, прасякнуць чым‑н.
5. Знайсці ў сабе ўнутраныя сілы, магчымасці, якасці.
6. Пераняць, навучыцца чаму‑н.
7. Нацярпецца, перажыць, адчуць.
8.
9.
10.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цэнтр, ‑а,
1.
2. Сярэдзіна, сярэдняя частка чаго‑н.
3. Месца сканцэнтравання якой‑н. дзейнасці.
4. Горад, буйны населены пункт, які мае адміністрацыйнае, прамысловае, культурнае значэнне для якой‑н. мясцовасці, краіны.
5. Вышэйшы орган кіравання якой‑н. дзейнасцю.
6.
7. У буржуазных парламентах — назва прамежкавых (паміж правымі і левымі) буржуазных партый, груп, груповак.
8.
•••
[Лац. centrum.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шалёны, ‑ая, ‑ае.
1. Хворы на шаленства, на вадабоязь.
2.
3. Які страціў разважлівасць, цвярозы розум.
4.
5.
6. Свавольны, дураслівы.
7.
8.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
калі́ 1,
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
•••
калі́ 2,
1. Ужываецца ў пачатку даданага сказа часу (часта пры наяўнасці ў галоўным сказе суадносных слоў «тады», «то» і інш.) і выражае: а) частковае або поўнае супадзенне ў часе дзеяння галоўнага і даданага сказаў; абазначае: у той час як.
2. Ужываецца ў пачатку даданага сказа рэальнай умовы (часта пры наяўнасці ў галоўным сказе суадносных слоў «то», «дык», «тады» і інш.); абазначае: пры ўмове, калі...; у (тым) выпадку, калі...
3. Ужываецца ў пачатку сказа, у якім ёсць супастаўленне або проціпастаўленне з другім сказам.
4.
5.
6. Ужываецца ў пачатку даданага сказа, што выражае прычыну, якой абумоўлена дзеянне галоўнага сказа.
7. Падпарадкоўвае даданы дапаўняльны сказ галоўнаму.
8.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скака́ць, скачу, скачаш, скача;
1. Рабіць скачок, скачкі; падскокваць.
2. Стукаючыся аб што‑н. цвёрдае, адскокваць убок ці ўверх.
3.
4.
5.
6.
7. Бегчы наўскач, з вялікай хуткасцю (пра каня).
8.
9.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасадзі́ць, ‑саджу, ‑садзіш, ‑садзіць;
1. Памагчы каму‑н. сесці.
2. Усадзіць у зямлю, засыпаць зямлёй насенне, карэнне расліны, саджанца для далейшага росту.
3. Паставіць у гарачую печ пячыся.
4. Скіраваўшы да зямлі, прымусіць сесці, прызямліць (пра самалёт і пад.).
5.
6. Прымусіць чым‑н. займацца, што‑н. рабіць (звычайна седзячы).
7.
8.
9. Памясціць дзе‑н., у сярэдзіну чаго‑н.; размясціць (жывёл, пчол, рыб і пад.) у спецыяльным памяшканні.
10.
11. Затупіць; прывесці ў нягоднасць, сапсаваць.
12.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трыма́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца;
1. Захоўваць якое‑н. становішча, ухапіўшыся, узяўшыся за што‑н.
2. Быць умацаваным на чым‑н., утрымлівацца на якой‑н. апоры пры дапамозе чаго‑н.
3. Не адступаць, не здавацца, моцна стаяць.
4. Знаходзіцца, быць; заставацца ў якім‑н. месцы.
5. У час руху прытрымлівацца пэўнага напрамку, кірунку.
6. Паводзіць сябе, дзейнічаць якім‑н. чынам.
7. Знаходзіцца ў пэўным становішчы, стане, захоўваючы яго тым ці іншым чынам.
8. Утрымлівацца, захоўвацца.
9.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узня́цца, ‑німуся, ‑німешся, ‑німецца і уздымуся, уздымешся, уздымецца;
1. Узысці, заняць больш высокае месца.
2.
3. Узвысіцца над чым‑н.
4.
5. Устаць, змяніць ляжалае або сядзячае становішча па стаячае.
6. Скрануцца з месца з якой‑н. мэтай.
7.
8. Павялічыцца ў росце; дасягнуць якога‑н. узроўню.
9.
10.
11.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
той, таго́,
1. Паказвае на асобу ці прадмет, якія знаходзяцца не перад вачамі, не побач, а аддалены ў прасторы і часе, як падобныя ім;
2. Паказвае на прадмет ці асобу, што вылучаецца з ліку іншых.
3. Паказвае на які‑н. прадмет, асобу, пра якія гаварылася раней.
4.
5. Паказвае на вядомую ўжо асобу ці прадмет.
6. Іменна ён, не іншы, гэты ж самы (звычайна ў спалучэннях «той жа», «той самы», «той жа самы»).
7. Уваходзіць у састаў: а) складаных злучнікаў: «дзякуючы таму што», «з прычыны таго што», «да таго што», «да тых пор пакуль», «за тое што», «у той час як», «нягледзячы на тое што», «пасля таго калі» і інш.; б) словазлучэнняў, звычайна пабочнага характару, якія звязваюць розныя часткі выказвання: «апрача таго», «акрамя таго», «разам з тым», «між тым» і інш.
8. то́е,
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ста́віць, стаўлю, ставіш, ставіць;
1. Прымушаць або памагаць каму‑н. устаць, заняць дзе‑н. месца стоячы.
2. Размяшчаць, умацоўваць што‑н. вертыкальна.
3. Прызначаць на якую‑н. работу, прапаноўваць рабіць што‑н.
4. Размяшчаць на якой‑н. пазіцыі (для абароны, нагляду і пад.).
5.
6.
7. Устанаўліваць што‑н. для абслугі, для якога‑н. дзеяння.
8. Расстаўляць па пэўнае месца, у пэўным парадку.
9. Размяшчаць якім‑н. чынам, надаваць чаму‑н. патрэбную, пэўную позу.
10. Рабіць метку, знак і пад. на паверхні чаго‑н.
11. Арганізоўваць, наладжваць.
12. Будаваць, майстраваць.
13. Ажыццяўляць пастаноўку на сцэне.
14. і
15. Вучыць правільнаму валоданню (голасам, дыханнем і пад.).
16. Высоўваць, выстаўляць, прапаноўваць (для разгляду, выканання і пад.).
17. У спалучэнні з некаторымі назоўнікамі абазначае: лічыць чым‑н., разглядаць як‑н. што‑н.
18. Нарыхтоўваць, складаючы якім‑н. чынам.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)