рвать​I несов.

1. в разн. знач. ірва́ць, (после гласных) рваць;

2. (ткань, бумагу и т. п.) драць, дзе́рці;

◊

рвать на ча́сти рваць на кускі́;

рвать на себе́ во́лосы рваць на сабе́ валасы́;

рвать и мета́ть вар’ява́цца;

рвать го́рло (гло́тку) драць го́рла.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

няста́ча, ‑ы, ж.

1. Адсутнасць каго‑, чаго‑н. у неабходнай колькасці, недахоп. Нястача рабочых. Нястача грошай. □ Баец пачаў задыхацца. Грудзі распірала ад нястачы паветра, — здавалася, вось-вось хрусне горла. Быкаў. Шмат гора давялося перажыць.. [Анастасіі Фамінічне] у першыя гады замужжа. Зямлі мелі мала, і заўсёды ў чым-небудзь была нястача. Сіняўскі.

2. Недастача грошай, тавараў, выяўленая пры праверцы магазіна, установы і пад. Калі ў краме ёсць нястача, Дык «усушка» там няйначай. Крапіва. Правяраючы касу, Зіна выявіла нястачу. Васілёнак.

3. Адсутнасць дастатковых сродкаў для існавання; беднасць. Васіль .. чакаў, што Аўгіня, прыціснутая нястачаю, засмуткуе па куску хлеба і прыйдзе да яго. Колас. Мой край па царскаму закону Быў краем гора і нястач. Астрэйка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сасма́гнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

1. Знемагчы, змучыцца ад смагі, гарачыні. Недалёка ў кустах, у траве, верасах Булькатала паціху крыніца: — Не здавайся, салдат! Ты, магчыма, сасмаг? Дам уволю табе я напіцца. Бялевіч. / у перан. ужыв. Паведаміла матка і аб крамніку Ёселю, які нібы матцы сваёй прызнаўся, што яго сэрца даўно сасмагла па Рыве. Лынькоў.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перасохнуць (пра губы, горла, рот). Прыступамі так хапала жывот, што хоць садзіся. На твары выступіў пот і сасмаглі губы. Мыслівец. / у безас. ужыв. Сасмагла ў роце. // Звянуць, пасохнуць ад недахопу вільгаці (пра траву, пасевы і пад.). Сасмаглі дрэвы навакол. І ўсё, што з іх радні. Лужанін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сма́гнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; незак.

1. Знемагаць, мучыцца ад смагі, гарачыні. Ён [Рыгор] трызніў, смаг, прасіў ён піць, А смерць ужо шаптала: — Табе не ўстаць, Табе не жыць. Бялевіч.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перасыхаць, сохнуць (пра губы, горла, рот). Губы смагнуць. / у безас. ужыв. У горле смагла, але піць не хацелася. Гартны. // Сохнуць, перасыхаць ад недахопу вільгаці і ад празмернага сонца (пра траву і пад.). Далонь падставіў кожны ліст, Ды сціхла ўраз стыхія. І смаглі ўнізе на галлі Лісты зусім сухія. Кляўко.

3. перан. Прагнуць, моцна хацець чаго‑н. Разгінаючы дужыя рукі, Працавітыя людзі ў лясах Смаглі гэтага звону і груку, Сумавалі аб ім па начах. Глебка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

узды́х, ‑у, м.

Узмоцненае ўдыханне і выдыханне паветра. Грудзі .. [чалавека] хадзілі ўбакі, здавалася, ён прысядаў пры кожным сваім выдыху і ўздыху. Чорны. З горла .. [дзяўчыны] вырваўся ўздых, затым вада. Маўр. // Глыбокі ўдых і выдых як выраз смутку, развагі і пад. пачуццяў. Ганька з уздыхам успамінае маму: вось у яе ўжо была чысціня дык чысціня... Васілевіч. Рыгор так і не разабраўся, што азначаў гэты .. ўздых [Валі]: ці згоду з ім, ці адказ на нейкую сваю думку. Арабей. / у перан. ужыв. Наводшыбе непрыязна цямнеў лес, маўкліва і насцярожана глядзелі на .. [Лену] расчыненыя вокны хат, а здалёк даносіліся цяжкія ўздыхі возера. Ваданосаў.

•••

Да апошняга ўздыху — да самай смерці, да канца жыцця.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

упо́перак

1. прысл quer, in die Quére;

перасячы́ упо́перак durchquéren vt;

2. прыназ querdúrch, querüber;

◊ стаць каму-н упо́перак даро́гі j-m in die Quére kómmen*; sich j-m in den Weg stéllen;

гэ́та мне ста́ла упо́перак го́рла das hábe ich satt, das ist mir über; das hängt mir zum Hals heráus

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

заткну́ць сов., в разн. знач. заткну́ть; (пробкой — ещё) заку́порить, уку́порить;

з. нож за халя́ву — заткну́ть нож за голени́ще;

з. бутэ́льку — заткну́ть (заку́порить, уку́порить) буты́лку;

з. шчы́ліну — заткну́ть щель;

◊ з. дзі́рку — заткну́ть дыру́;

з. рот (го́рла) — заткну́ть рот (го́рло);

з. за по́яс — (каго) заткну́ть за по́яс (кого)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

крыча́ць несов.

1. крича́ть; ора́ть; вопи́ть;

2. шуме́ть; галде́ть;

3. (на кого) крича́ть, руга́ть (кого), брани́ть (кого), прикри́кивать;

◊ кры́чма к. — о́чень си́льно крича́ть;

к. на ўсё го́рла — крича́ть во всё го́рло;

к. не́ма (не́мым го́ласам) — крича́ть благи́м ма́том; реве́ть белу́гой;

хоць гвалт (караву́л) крычы́ — хоть карау́л кричи́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

сы́ты

1. (отъевшийся) упи́танный, ту́чный, жи́рный, сы́тый;

2. (наевшийся) сы́тый;

3. (содержащий много жира) жи́рный;

сы́тае мя́са — жи́рное мя́со;

◊ с. па го́рла — сыт по го́рло;

і се́на цэ́лае і ко́зы сы́тыя — погов. и во́лки сы́ты и о́вцы це́лы;

с. гало́днаму не спагада́е — посл. сы́тый голо́дного не разуме́ет

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

драць несов.

1. (разрывать на куски) рвать, драть;

2. (изнашивать до дыр) трепа́ть, драть;

3. (кору и т.п.) драть;

д. лы́ка — драть лы́ко;

4. драть; терза́ть;

каршу́н дзярэ́ кураня́ — я́стреб дерёт цыплёнка;

5. (о притупившихся инструментах) драть, цара́пать;

бры́тва дзярэ́ — бри́тва дерёт (цара́пает);

6. тере́ть (картофель);

7. (гречиху, просо и т.п.) ру́шить;

8. разг. (раздражать) драть;

пе́рац дзярэ́ го́рла — пе́рец дерёт го́рло;

9. разг. (дорого просить за что-л.) драть;

д. гро́шы (працэ́нты, цану́ і да т.п.) — драть де́ньги (проце́нты, це́ну и т.п.);

◊ д. го́рла — драть го́рло (гло́тку);

д. шку́ру — драть шку́ру;

д. сем шкур — драть семь шкур;

д. нос — драть нос

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)