Ку́льман ’світка’ (Мат. Гом.). Да кулёк (гл.) і куль 2 (гл.). Параўн. сінанімічнае латуха (гл.). «Калісь ткалі кульманы з башлыкамі» (Мат. Гом., 4, 266). Магчыма, наяўнасць башлыка робіць матываванай сувязь з куль 2. Лексема кульман утворана па аналогіі з іншымі назвамі суконнай світкі цюрк. паходжання: сукман (сукмень) (гл.), чекман (чекмень) (гл.). Перанос націску на корань другаснага паходжання па аналогіі з імёнамі германскага паходжання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сюго́-о-о-о! ’гэтак пастух заве статак у лесе’, сюго́каць ’моцна крычаць у лесе’ (Варл.). Выклічнік, першую частку якога можна суаднесці з сю-сю-сю ’падзыўныя словы для кароў’ (гл.), другую — з узмацняльнай часціцай ‑га, параўн. выклічнік цю‑га! (гл.). Параўн. рус. дыял. сыга, сыго для адгону рагатай жывёлы, якое Германовіч (Междом., 68) звязвае з назвамі быка, каровы, вала ў цюрк. сыгыр.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ізумруд. Першакрыніца: грэч. σμάραγδος. У ст.-бел. шмарагдъ, шмаракгдъ (1518 г.) с ст.-польск. szmaragd (Булыка, Лекс. запазыч., 141; Гіст. лекс., 94). Ст.-бел. смарагдъ, змарагдъ, измарагдъ < ст.-рус. смарагдъ, змарагдъ, измарагдъ (Булыка, там жа). Ізумруд нясе адбітак цюрк. пасрэдніцтва: ст.-рус. изумрудъ < тур. zümrüd < перс.-араб. zumurrud < з грэч. Гл. Праабражэнскі, 1, 226; Фасмер, 2, 123–124; Шанскі, 2, I, 44.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
карага́на
(н.-лац. caragana, ад цюрк. karagana)
кустовая расліна сям. бабовых з парнаперыстаскладаным лісцем і жоўтымі кветкамі, пашыраная ва Усх. Еўропе і Азіі; на Беларусі вырошчваецца як дэкаратыўная.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
кена́ф
(цюрк. kenaf, ад перс. kanap)
травяністая расліна сям. мальвавых, пашыраная ў Індыі, Кітаі, Бразіліі, ЗША, з валакна якой вырабляюць шпагат, канаты, мешкавіну, а таксама валакно гэтай расліны.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
саранча́
(цюрк. sarynca, ад sary = жоўты)
1) насякомае атрада прамакрылых, падобнае на коніка, якое пралятае вялікімі чародамі і нішчыць расліннасць;
2) перан. вялікая маса каго-н., чаго-н.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тарха́н
(цюрк. tarchan)
1) феадал у цюркскіх народаў у сярэднія вякі;
2) зямля і маёмасць феадалаў Закаўказзя, Сярэд. Азіі, Казахскага, Астраханскага, Крымскага ханстваў, якая вызвалялася ад дзяржаўных падаткаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
улу́с
(цюрк. ulus = народ)
1) пасяленне, стойбішча ў народаў Цэнтр. і Сярэд. Азіі, Сібіры;
2) адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў Якуціі ў 18 — пач. 19 ст., што адпавядала раёну.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
арце́ль
(рус. артель, ад цюрк. artil = рэзерв)
аб’яднанне асоб пэўнай спецыяльнасці (рамяства) для сумеснай працы з удзелам у даходах паводле дамоўленасці і агульнай адказнасцю (напр. рыбалавецкая а., сельскагаспадарчая а.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
кізі́л
(цюрк. kizil = чырвоны)
невялікае дрэва або куст сям. кізілавых, пашыраныя на поўдні Еўропы, у гарах Азіі, Паўн. Амерыцы, а таксама цёмна-чырвоны кіслы і даўкі плод гэтай расліны.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)