мо́ва, -ы, мн. -ы, моў, ж.

1. Сродак падтрымання зносін паміж людзьмі і выказвання думкі з уласцівымі яму фанетыка-граматычным ладам і лексічным фондам.

Беларуская м.

Класічныя мовы.

2. Сукупнасць пэўных сродкаў выражэння думкі, уласцівых індывідуальнай манеры пісьменніка; стыль.

М.

Янкі Купалы.

Літаратурная м.

3. Здольнасць гаварыць.

У хворага адняло мову.

4. Сістэма знакаў, гукаў, сігналаў, якія перадаюць інфармацыю.

М. лічбаў.

М. формул.

5. Асаблівасць маўлення, манера гаварыць.

Дзіцячая м.

6. адз., перан., чаго. Тое, што тлумачыць сабой што-н., паясняе.

М. фактаў.

○

Аналітычныя мовы — мовы, у якіх граматычныя адносіны выражаюцца службовымі словамі, парадкам слоў, інтанацыяй і інш.

Жывая мова — мова, на якой гаворыць дадзены народ у дадзены перыяд.

Індаеўрапейскія мовы — мовы, што ўваходзяць у індаеўрапейскую сям’ю моў (славянскія, германскія, раманскія і інш.).

Мёртвая мова — старажытная мова, якая вядома толькі па пісьмовых помніках.

Эзопаўская мова — алегарычная мова, пры дапамозе якой хаваецца прамы сэнс выказвання.

◊

Знайсці агульную мову — прыйсці да згоды.

|| прым. мо́ўны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ко́шка I ж. (самка кота) ко́шка;

◊ ко́шкі-мы́шкі — ко́шки-мы́шки;

чо́рная к. перабе́гла даро́гу — чёрная ко́шка перебежа́ла доро́гу;

чо́рная к. прабе́гла памі́ж і́мі — чёрная ко́шка пробежа́ла ме́жду ни́ми;

на сэ́рцы ~кі скрабу́ць — на се́рдце ко́шки скребу́т;

чу́е к., чыё мя́са з’е́ла — посл. чу́ет ко́шка, чьё мя́со съе́ла;

ко́шцы жа́ртачкі, а мы́шцы смерць — посл. ко́шке шу́тки, а мы́шке смерть

ко́шка II ж., тех., в разн. знач. ко́шка

ко́шка III ж., уст. (плеть) ко́шка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прабе́гчы сов., в разн. знач. пробежа́ть;

п. це́раз по́ле — пробежа́ть че́рез по́ле;

параво́з ~г за гадзі́ну 60 кіламе́траў — парово́з пробежа́л за час 60 киломе́тров;

час ху́тка ~г — вре́мя бы́стро пробежа́ло;

п. па́льцамі па кла́вішах — пробежа́ть па́льцами по кла́вишам;

п. вача́мі — (па чым, што) пробежа́ть глаза́ми (взгля́дом) (по чему, что);

◊ (чо́рная) ко́шка ~гла памі́ж і́мі — (чёрная) ко́шка пробежа́ла ме́жду ни́ми;

маро́з (хо́лад) на ску́ры (па спі́не) ~г — моро́з по ко́же (по спине́) пробежа́л

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абало́нь

1. Нізіннае месца, луг звычайна ў нізкай частцы каля ракі, які ў час разводдзя заліваецца вадой (Глуск. Янк. II, Слаўг.). Тое ж абулонь (Пол.).

2. Прастора паміж двума валамі, якія акружалі старажытны горад (Дзьяч.).

□ в. Абалонь Віц. (Рам. Мат.).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

грань

1. Узгорыстая межавая лінія; дзірваністая броўка паміж участкамі (Нас. АУ, Сал., Слаўг., Станг 74, Стаўбц. Прышч.).

2. Межавы зямельны знак, які адзначаўся на дрэве, пад якім рабілася яма з вуголлем (АЛМ 1, ук., Герм. 188).

□ в. Грані (Брэст. Лемц. Айк).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

марш

(фр. marche)

1) пераход войск паходным парадкам з аднаго раёна ў другі, а таксама сам працэс гэтага пераходу;

2) спосаб мернай рытмічнай хадзьбы ў страі (напр. цырыманіяльны м.);

3) музычны твор выразнага рытму, прызначаны для суправаджэння ўрачыстых шэсцяў, паходаў, дэманстрацый (напр. ваенны м.);

4) частка лесвіцы паміж дзвюма пляцоўкамі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

parallel

[ˈpærəlel]

1.

adj.

1) парале́льны; Geogr. шыры́нны

2) падо́бны да чаго́-н., аналягі́чны

parallel instance — аналягі́чны вы́падак

2.

n.

1) парале́льная лі́нія або́ паве́рхня, парале́ль f.

2) Geogr. парале́ль f.

3) адпаве́днасьць, аналёгія f.

4) параўна́ньне n.

To draw a parallel between this winter and last winter — Праве́сьці параўна́ньне памі́ж гэ́тай і ле́ташняй зі́мамі

5) Electr. парале́льнае злучэ́ньне

3.

v.

1) быць парале́льным, прахо́дзіць парале́льна да чаго́-н.

The street parallels the railway — Ву́ліца ідзе́ парале́льна да чыгу́нкі

2) адпавяда́ць

3) параўно́ўваць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

след

1. Адбітак чаго-небудзь (нагі, калёс) на траве, раллі, засеву, пяску (БРС).

2. Каляіна на дарозе і месца, дзе ступае запрэжаны конь (Лёзн., Слаўг.).

3. Паласа за бараной пры баранаванні (Слаўг.); месца на лузе, па якому цягнулі капу сена (Слаўг.).

3. Дарога (Нас. АУ); сцежка (Слаўг.).

4. Часовая мяжа на сенажаці паміж участкамі (Слаўг.).

5. Тонкая нітка ледзь бачнай удалечыні шашы, дарожкі, сцежкі паміж дзялянкамі ў лесе (Слаўг.).

6. Старая мера зямлі (Станг, 74); участак, які апрацоўваецца сіламі аднаго чалавека (Ашм. 1485 Записки ЛМ, III книга Ул.-Буд. 1889, 206— 207).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

ДЖА́МУ І КАШМІР,

штат на Пн Індыі. Пл. 222,2 тыс. км. Нас. 7718,7 тыс. чал. (1991, на тэр., падкантрольнай Індыі), пераважна кашмірцы. Адм. ц. Срынагар (летам), Джаму (зімой). Тэр. занята хрыбтамі Зах. Гімалаяў (на Пд) Каракарума (на Пн) з вяршынямі да 7—8 тыс. м і ледавікамі. Горны субтрапічны клімат, сухі з марознымі зімамі на ПнУ, мусонны і цёплы на ПдЗ. Значныя рэкі — Інд і яго прытокі Гілгіт, Джэлам. Найб. асвоена Кашмірская даліна. Пераважае сельская гаспадарка. Пад пасевамі 20% тэр. Гал. культуры: ячмень, рыс, шафран, пшаніца. Горная пашавая жывёлагадоўля (пераважна авечкі і козы). Агародніцтва і садоўніцтва (грэцкі арэх, міндаль, яблыкі, грушы, персікі і інш.). Лесанарыхтоўкі і дрэваапр. прам-сць. Рамесніцкая вытв-сць дываноў, пуховых хустак, вышывак, ювелірных вырабаў. Шоўкаматальныя і шарсцяныя ф-кі. Міжнар. турызм і альпінізм.

У 1947 у выніку падзелу Брыт. Індыі на дзяржавы Індыя і Пакістан княства Дж. і К. з пераважна мусульм. насельніцтвам (75%) аднесена да тэр. Індыі. Прэтэнзіі пакістанскіх улад на тэр. Дж. i К. выклікалі 3 узбр. канфлікты паміж Пакістанам і Індыяй (1947—49, 1965, 1971). Унутры Дж. i К. на працягу апошніх 50 гадоў адбываюцца ўзбр. сутыкненні паміж прыхільнікамі ўтварэння тут незалежнай дзяржавы і інд. вайск. фарміраваннямі і сіламі бяспекі. Пасля абвастрэння становішча ў штаце ў канцы 1980-х г. кіраўніцтва Індыі ўвяло тут 19.1.1990 прэзідэнцкае і праўленне.

У.Я.Калаткоў (гісторыя).

т. 6, с. 86

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АГРЭГА́ТНЫ СТАНО́К,

металарэзны станок, які складаецца ў асн. з уніфікаваных (нармалізаваных), кінематычна не звязаных паміж сабой вузлоў (агрэгатаў). Узаемазалежнасць і паслядоўнасць руху агрэгатаў надаецца звычайна адзінай сістэмай кіравання. Адрозніваюць агрэгатныя станкі адна- і многапазіцыйныя (па колькасці дэталяў, што адначасова апрацоўваюцца); свідравальныя, расточныя, фрэзерныя, такарныя і камбінаваныя; паўаўтаматы і аўтаматы.

Асн. рабочыя органы агрэгатных станкоў: сілавыя галоўкі з індывід. прыводамі перамяшчэння і вярчэння інструментаў; сілавыя і паваротныя сталы, якія перамяшчаюць адпаведна сілавыя галоўкі або загатоўкі паміж пазіцыямі апрацоўкі. Агрэгатныя станкі забяспечваюць многаінструмент. апрацоўку загатовак адначасова з некалькіх бакоў, іх можна хутка перакампаноўваць для апрацоўкі інш. дэталяў; дазваляюць шматразова выкарыстоўваць часткі агрэгатаў пры замене аб’екта апрацоўкі. У серыйнай і буйнасерыйнай вытв-сці з іх ствараюцца паточныя і аўтаматычныя лініі.

Прыклады кампановак агрэгатных станкоў: 1 — вертыкальны аднабаковы аднапазіцыйны; 2 — нахілены аднабаковы аднапазіцыйны; 3 — шматбаковы аднапазіцыйны змешанай кампаноўкі; 4 — вертыкальны аднабаковы шматпазіцыйны.
Уніфікаваныя агрэгаты вертыкальнага агрэгатнага станка: 1 — станіна; 2 — цэнтральны і наладачны пульты; 3 — паваротны дзялільны стол; 4 — гідрабак; 5 — помпавая ўстаноўка; 6 — гідрапанэль; 7 — электрашафа станка; 8 — сілавы стол (у станках іншых тыпаў — сілавыя галоўкі); 9 — стойка; 10 — свідравальная бабка; 11 — упорны вугольнік; 12 — расточная панэль; 13 — разьбовы капір; 14 — шпіндэльная каробка; 15 — падаўжальнік; 16 — электрашафа сілавых механізмаў; 17 — каробка скарасцей; 18 — двухпазіцыйны дзялільны стол; 19 — расточная бабка; 20 — бакавая станіна. У станку уніфікаваны базавыя дэталі (1, 9, 11, 20), шпіндэльныя механізмы (10, 14, 19) і інш.

т. 1, с. 86

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)