◎ Калаты́рыць, колоіырыць ’валтузіцца, церціся, дурэць’ (Нас.), калатырыць ’забаўна, але неабгрунтавана гава-рыць’ (Касп.), кълатырыцца ’бескарысна важдацца з чым-небудзь’ (уіпац., Нар. лекс.), сюды ж і калатыры. калатырыць (Нік. Напаў.). Дакладныя адпаведнікі ў рус. мове: валаг., чэрап., варонеж. колагырнть ’займацца пустой, дробнай справай’, арханг. ’таптацца без справы’, смал. ’круціцца, церціся каля каго-, чаго-небудзь, гарэзуючы, і да т. п.’, валаг., пск. ’балбатаць, балакаць’, алан. ’гаварыць глупства і да т. и.’ Відавочная бел.-рус. інавацыя. Бел. лексема адзначана ў паўн. і ўсх. гаворках, што можа указваць на генетычна тоесную з рус. колотить, колотиться ’бадзяцца без справы, мэты’, колотить ’пляткарыць’, ’гаварыць дробязі, пустасловіць’, валаг. ’пытаць’, бел. колотаты ’пытаць’ (нараўл., Мат. Гом.). Некаторыя семемы маглі развівацца незалежна ад утваральнага слова, у дэрыватаў, аднак, наяўнай інфармацыі недастаткова, каб зразумець цалкам іх іерархію. У бел. мове ў адрозненне ад рус. шэраг дэрыватаў атрымаў экспрэсіўны інфікс (гл. калантырыць). Гэта больш верагодная версія параўнальна з тлумачэннем Нікіфароўскага, Напаў., 16, што бел. слова суадносіцца са ст.-рус. калантарь. колонтарь, калантырь ’кальчуга’, прыткім калантыр разумеецца як панцыр з нашытых на скуру драўляных планак, вырабляць такія планкі — ’займацца лёгкай, пустой справай, калантырыць’, адкуль і калатыры калатырыць. Такое тлумачэнне вельмі штучнае і не ўлічвае шэрагу значэйняў слова калатырыць у бел. і колотырить у рус. гаворках, а таксама лексемы колотить. з якой яны, відавочна, суадносяцца. Па утварэнню паўн.-слав. лексемы нагадваюць серб.-харв. клатарити се ’бадзяцца, вандраваць’ клитити се ’бадзяцца’. Фасмер (2, 296) зыходным для дзеяслова колотырить лічыў колотыра — дэрыват ад колотить. Гэта, аднак, хутчэй за ўсё дзеяслоўнае ўтварэнне: колотить > колотырить; генетычна мадэль магла быць і трохстуменчатай. з паступовай стратай сярэдняга звяна ў выніку рэгулярнасці такога тыпу дэрывацыі. Аб далейшай этымалогіі гл. калаціць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

koniec

м. канец;

bez końca — без канца; без краю;

do końca — да канца, дашчэнту;

w końcu — урэшце, нарэшце;

koniec roku — канец года;

dobiegać końca — падыходзіць да канца;

koniec końców — урэшце, нарэшце;

zrobić z czym koniec — пакончыць (скончыць) з чым;

wszystko ma swój koniec — усё мае канец;

mieć na końcu języka — быць (круціцца) на языку;

wiązać koniec z końcem — звязваць канцы з канцамі;

na szarym końcu — на апошнім месцы

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

спадаро́жнік, ‑а, м.

1. Чалавек, які ідзе або едзе разам з кім‑н., знаходзіцца разам у дарозе. За кінатэатрам Ніна Міхайлаўна сустрэла суседа. — Ну, цяпер у мяне ўжо ёсць спадарожнік да самага дома. Капусцін. У будзень .. спадарожнікаў не было і, вяртаючыся, Лёня стаяў у кузаве трохтонкі адзін. Брыль. Прахожыя азіраюцца на майго вельмі гаваркога спадарожніка і ўсміхаюцца. Каршукоў. // Той, хто разам з кім‑н. ідзе жыццёвай дарогай. А тыдзень назад .. [будаўнікі] не ведалі, што недзе жывуць такія цудоўныя іх равеснікі, што яны стануць неразлучнымі сябрамі, а можа і спадарожнікамі на ўсё жыццё. Грахоўскі. Прызнацца гэтаму чалавеку, які добра ведаў Юзіка, што яна [Люба] ўжо знайшла сабе новага спадарожніка, у яе не хапіла мужнасці. Васілевіч. // Тое, што пастаянна неабходна каму‑н. Кніга! Яна ўваходзіць у жыццё чалавека яшчэ ў маленстве і назаўсёды становіцца яго верным сябрам і надзейным спадарожнікам. Рунец.

2. Тое, што неразрыўна звязана з чым‑н., спадарожнічае чаму‑н. Баявая, бунтарская песня стала пастаянным спадарожнікам Ільіча. «ЛіМ». Рашучасць і валявая вытрымка заўсёды былі спадарожнікамі гераізму. Кулакоўскі. Імя, імя па бацьку, прозвішча — гэта сталыя спадарожнікі чалавека на працягу ўсяго жыцця. Бірыла. // Тое, што расце разам з чым‑н., знаходзіцца каля чаго‑н., сустракаецца разам з нечым. Кукуруза — спадарожнік іншых збожжавых у севазвароце. Спадарожнік нафты — прыродны газ.

3. перан. Той, хто часова і толькі знешне далучаецца да якога‑н. грамадска-палітычнага руху.

4. Нябеснае цела, якое рухаецца вакол планеты, зоркі. Спадарожнік Зямлі — Месяц.

•••

Карабель-спадарожнік гл. карабель.

Штучны спадарожнік — аўтаматычная касмічная станцыя або касмічны карабель, ці якое‑н. іншае штучнае касмічнае цела, якое круціцца вакол нябесных цел Сонечнай сістэмы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Líppe

f -, -n губа́, pl гу́бы, ву́сны

die ~n hängen* lássen* — надзьму́ць гу́бы, пакрыўдзіцца

die ~n spöttisch [verächtlich] kräuseln — насме́шліва [пага́ры́ліва] скрыві́ць гу́бы

kein Wort soll über méine ~n kómmen* — з маі́х ву́снаў не сарве́цца ні сло́ва, я не скажу́ ні (аднаго́) сло́ва

kein Wort über die ~n bríngen* — не сказа́ць ні (аднаго́) сло́ва

das Wort schwebt mir auf den ~n — сло́ва кру́ціцца ў мяне́ на язы́ку

◊ an j-s ~n hängen* — лаві́ць ко́жнае сло́ва каго́-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

язы́к м.

1. Zúnge f -, -n;

2. (звана) Klöppel m -s, -;

3. (палонны) Gefángene (sub) m -n, -n;

узя́ць языка́ éinen Gefángenen néhmen* [machen];

◊

злы язы́к éine böse Zúnge, éine spítze Zúnge;

у яго́ до́бра падве́шаны язы́к er ist flink mit der Zúnge, er ist rédegewandt;

трыма́ць язы́к за зуба́мі die Zúnge im Zaum hálten*; den Schnábel hálten* (разм.);

прыкусі́ць язы́к sich (D) auf die Zúnge béißen*;

хто цябе́ за язы́к цягну́ў? разм. kannst du déine Zúnge nicht zügeln?;

гэ́тае сло́ва кру́ціцца ў мяне́ на языку́ dieses Wort liegt [schwebt] mir auf der Zúnge;

◊

у яго́ што ў галаве́, то́е і на языку́ er hat [trägt] das Herz auf der Zúnge;

языко́м мянціць спі́на не балі́ць ≅ lass doch die Ménschen réden – sie réden über jéden;

языко́м Ві́льні дапыта́еш ≅ mit Frágen kommt man durch die Welt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

bewégen

i

1.

vt

1) ру́хаць, перасо́ўваць, варушы́ць; прыво́дзіць у рух

2) хвалява́ць, узруша́ць

2.

(sich)

1) ру́хацца, перасо́ўвацца, варушы́цца

das Gespräch bewégte sich um díeses Théma — размо́ва ішла́ на гэ́тую тэ́му

2) перан. круці́цца

3) хіста́цца

II

* vt

1.

(zu D) схіля́ць (каго-н. на што-н., да чаго-н.)

er wúrde dazú bewógen — яго́ ўгавары́лі гэ́та зрабі́ць

2.

(sich):

sich ~ lássen* — (zu D, zu + inf) схіля́цца (да чаго-н.), даць сябе́ ўгавары́ць (зрабіць што-н.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

screw

[skru:]

1.

n.

1) шру́ба, шру́бка f.

2) паваро́т шру́бы; шру́бавы рух

3) informal скна́ра, жмі́нда -ы m. & f.

4) вінт (самалёта); грабны́ вінт (парапла́ва)

2.

v.t.

1) закру́чваць

to screw the lid on the jar — закруціць ве́чка на сло́ік

2) зашрубо́ўваць

а) to screw down or on — прышрубава́ць што, прымацава́ць да чаго́ шру́бамі

б) to screw off — адкруці́ць, адшрубава́ць

3) націска́ць, прыціска́ць

to screw information out of a person — сі́лай вы́цягнуць зь не́кага ве́сткі

4) перако́шваць, рабі́ць касы́м

His face was screwed up with fear — Твар у яго́ перакасі́ла ад стра́ху

3.

v.i.

круці́цца, як шру́ба

•

- He has a screw loose

- screw up

- screw up enough courage

- tighten the screw

- put the screws on

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

umgehen

I úmgehen

* vi (s)

1) прахо́дзіць (пра час)

2) хадзі́ць, цыркулява́ць (пра чуткі)

3) (mit D) мець зно́сіны (з кім-н.)

4) (mit D) абыхо́дзіцца (з кім.н.)

◊ ságe mir, mit wem du úmgehst, und ich will dir ságen, wer du bist — скажы́ мне, хто твой ся́бра, i я скажу́ табе́, хто ты сам

5) (mit D) насі́цца (з думкай)

6) блука́ць, бадзя́цца

7) круці́цца (пра кола)

II umgéhen

* vt

1) абыхо́дзіць (тс. вайск.)

2) пазбяга́ць

3) абыхо́дзіць, паруша́ць (закон і да т.п.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Калыха́ць ’рухаць з боку ў бок, гайдаць, хістаць’ (БРС, ТСБМ, Бяльк., Гарэц., Грыг., Касп.; Нік. Напаў.; Сержп. Прымхі, Сл. паўн.-зах., Сцяшк., Яруш.), ’гушкаць дзіця’ (БРС, ТСБМ, Сл. паўн.-зах., Сцяшк., ТС; колухаць), калыхацца ’гушкацца (на арэлях)’ (ТСБМ, Бяльк., Сцяшк., Сл. паўн.-зах., Яруш.), да апошняга яшчэ і калыханка ’гушкалка, арэлі’ (Жд. 3, КЭС, лаг.) без геаграфіі (ТС; колуханка). Укр. колихати ’хістаць, гайдаць, гушкаць дзіця; гайдаць (па арэлях)’, рус. колыхать ’гайдаць, хістаць, гушкаць дзіця’, пск., асташк., цвяр. ’біць’; колыхаться ’гушкацца (на арэлях)’ адзначана на пагранічнай з беларускай тэрыторыі; польск. дыял. kolychać ’гушкаць дзіця’, якое прыводзіцца Трубачовым, Эт. сл., 10, 165, відавочны беларусізм у польскім перыферыйным дыялекце і пагранічных гаворках, гл. Карловіч, 2, 409–410; Слаўскі, 2, 376 (адносна kolychać, засведчанага ў Сыракомлі і ў любельскіх гаворках) ставіць пад сумненне архаічнасць слова. Славен. koléhati Плятэршнік (1, 424) параўноўвае з рус. колыхать, нягледзячы на фанетычную недакладнасць і значэнні славенкай лексемы (’трэсці, качацца на зямлі’). Статус гэтага слова не вельмі ясны, як і славен. дыял. koléhati se ’вылятаць (з вулея)’, тое ж датычыць і серб.-харв. kolihati, якое ў RHSJ, V, 191, тлумачыцца як ’калыхаць’ да таго ж з паметай «ненадзейнае». У любым выпадку, калі нават пагадзіцца з дакладнасцю паўдн.-слав. фактаў, нельга выключыць магчымасці, што гэта незалежныя параўнальна познія ўтварэнні; на карысць гэтага меркавання — экспрэсіўны характар лексемы. Такім чынам, тут хутчэй усх.-слав. інавацыя (+ магчымыя на поўдні). Лічыцца другаснай, больш экспрэсіўнай формай ад *kolysati, а гэта, у сваю чаргу, інтэнсіў ад *kolybati (гл. калываць), так Трубачоў, Эт. сл., 10, 166. Паводле Слаўскага, 2, 376, тут паўн.-слав. інтэнсівы (з ‑ys‑, ‑ych‑), якія ўзнаўляюцца на базе ст.-польск. kolić ’кружыць, круціцца і да т. п.’ і серб.-харв. око̀лити ’акружыць’, < прасл. kolo (Слаўскі прыцягвае яшчэ макед. дыял. коле ’(ён) гушкае’). На думку Слаўскага, там жа, лексемы *kolysai, *kolychati адносяцца да *koliti, як рус. дыял. ломыхать ’ламаць з трэскам’ да ломить ’ламаць’. Калі з фармальнага боку ў прапанове Слаўскага як быццам усё добра, семантычна аспект выклікае сумненне, на што слушна звяртае ўвагу Трубачоў, Эт. сл., 10, 166, маецца на ўвазе сур’ёзнае адрозненне маятнікавага руху ад кругавога вярчэння, а таксама тое, што форма *kolysati неправамерна аддзяляецца ад *kolybati.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

twist

[twɪst]

1.

v.t.

1) пакру́чваць, паваро́чваць

She twisted the ring on her finger — Яна́ пакру́чвала пярсьцёнак на па́льцы

2) скру́чваць (вяро́ўку); пле́сьці

She twisted flowers into a wreath — Яна́ спляла́ з кве́так вяно́к

3) перако́шваць, крыві́ць

Her face was twisted with pain — Ейны твар перакасі́ўся ад бо́лю

4) Figur. наўмы́сна перакру́чваць (сэнс)

5) зьвіхну́ць (нагу́)

2.

v.i.

1) павяро́чвацца, круці́цца

The child twisted in her seat — Дзіцё круці́лася на сядзе́ньні

2) ві́цца

The path twists in and out among the rocks — Сьце́жка пакруча́ста віе́цца паміж ска́лаў

3) выгіна́цца, згіна́цца

4) танцава́ць твіст, твістава́ць

3.

n.

1) паваро́т, вы́гін -у m.

2) скру́чваньне, ссука́ньне n.

3) перакру́чваньне n. (сэ́нсу, значэ́ньня)

4) зьвіх, вы́віх -у m.

a twist of the elbow — зьвіх ло́кця

5) твіст -у m.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)