захапле́нне, ‑я, н.

1. Незвычайны ўздым пачуццяў, найвышэйшае задавальненне чым‑н. Быць у захапленні ад канцэрта. □ Пятро расплюшчыў вочы, глянуў і анямеў ад захаплення:.. убранне так пасавала да [Сашы] што яна здавалася казачна прыгожай. Шамякін.

2. Усхваляванасць, запал, натхненне. Дзеду Талашу хочацца ведаць, аб чым гавораць [Крулеўскі і Бусыга] з такім захапленнем, што і не заўважаюць яго. Колас. Студэнтачка, амаль падлетак, з захапленнем у вялікіх вачах, па-дзіцячы натхнёна чытае на польскай мове — купалаўскае.. «Я не паэт»... Брыль.

3. Павышаны інтарэс да чаго‑н.; любімы занятак каго‑н. Захапленне тэатрам. □ Адным з многіх захапленняў Сяргея Аляксандравіча быў спорт. Лобан.

4. Улюбёнасць у каго‑н. [Міхаіл Палікарпавіч] здольны быў лёгка захапіцца, і кожнае захапленне здавалася яму мацнейшым, чым папярэдняе. Галавач.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жаль (род. жа́лю) м.

1. жа́лость ж.; сострада́ние ср.; сожале́ние ср.;

не ве́даць жа́лю — не знать жа́лости;

абудзі́ць ж. — возбуди́ть жа́лость (сострада́ние);

вы́казаць ж. — вы́разить сожале́ние;

2. го́ресть ж.; печа́ль ж.;

3. скорбь ж.;

глыбо́кі ж. — глубо́кая скорбь;

◊ на (вялі́кі) ж. — к (большо́му) сожале́нию;

які́ ж.! — кака́я жа́лость!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ко́жны

1. займ jéder (jéde f, jédes n, jéde pl);

ко́жную хвілі́ну jéde Minúte, jéden Áugenblick;

ко́жны дзень jéden Tag, täglich;

на ко́жным кро́ку auf Schritt und Tritt;

2. у знач наз м jéder (часта ўжываецца з неазначальным артыклем), jédermann;

ко́жны паві́нен гэ́та ве́даць das muss jéder wíssen, das hat ein jéder zu wíssen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

сакрэ́т​I м

1. (тайна) Gehéimnis n -ses, -se;

ве́даць які-н сакрэ́т um ein Gehéimnis wíssen*;

па сакрэ́це разм im Gehéimen; im Vertráuen (канфідэнцыянальна);

адкры́ць чый-н сакрэ́т in j-s Gehéimnis éindringen*, j-s Gehéimnis entdécken;

вы́даць сакрэ́т ein Gehéimnis préisgeben* аддз [verráten*];

трыма́ць у сакрэ́це gehéim hálten*;

2. вайск Hórchposten m -s, -

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Зяць ’муж дачкі’. Рус., укр. зять ’муж дачкі, сястры, залоўкі’, польск. zięć, палаб. ząt, чэш. zeť, славац. zať, славен. zèt ’муж дачкі’, серб.-харв. зе̏т, балг., макед. зет ’муж. дачкі ці сястры’. Ст.-слав. зѧть. Ст.-рус. зять. Прасл. zętь. Літ. žéntas ’зяць’, лат. znuôts ’зяць, сваяк’, грэч. γνωτός ’сваяк, брат’, ст.-інд. jñātíṣ ’сваяк’. Да і.-е. *gʼen‑ ’нараджаць’, адкуль *gʼenǝt‑. Трубачоў, История терм., 128–131; Фасмер, 2, 112; Шанскі, 2, З, 116; Махэк₂, 715; Скок, 3, 651–652; БЕР, 1, 636–637. Шаўр (Etymologie, 56–59) звяртае ўвагу на верагоднасць сувязі *zęt‑ з пастуляваным Іллічам–Світычам (Проблемы индоевр. языкозн., 1964, 7) і.-е. *gʼam‑ ’жаніцца’, не выключаючы разам з тым сувязі з і.-е. *gʼen(ǝ) ’нарадзіць — ведаць ад нараджэння’, на якую указваў Ісачанка, Зб. Гаўранку, 125–127 Трэба ўлічваць гіпатэтычнасць пабудовы Ілліча–Світыча, які лічыў, магчыма, што і.-е. корань < сяміцк. *d̯‑m, які этымалагізуецца праз ’запрагаць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

piszczeć

piszcz|eć

незак.

1. пішчаць; вішчаць;

2. енчыць; плакаць;

3. дудзець;

u nich bieda aż ~y разм. яны не могуць звесці канцы з канцамі;

wiedzieć, co w trawie ~y — ведаць, куды вецер дзьме

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

толк (род. то́лку) м., в разн. знач. толк;

ма́ла то́лку — ма́ло то́лку;

з гэ́тага бу́дзе т. — из э́того бу́дет толк;

◊ з то́лкам — с то́лком;

без то́лку — бе́з толку;

не дабі́цца то́лку — не доби́ться то́лку;

збіць (збі́цца) з то́лку — сбить (сби́ться) с то́лку;

ве́даць т. — (у чым) знать толк (в чём)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ме́ра, ‑ы, ж.

1. Адзінка вымярэння. Меры даўжыні. Мера часу.

2. Народная назва адзінкі ёмістасці для чаго‑н. сыпучага, якая раўнялася прыблізна пуду збожжа; пасудзіна, якой мералася што‑н. сыпучае. Мера мукі.

3. Тое, чым вымяраюць што‑н.; мерка, крытэрый. Вымяраць кожны свой крок высокай мерай ідэалаў камунізма — такое патрабаванне ленінскай навукі кіравання будаўніцтвам новага грамадства. «Звязда».

4. Велічыня, ступень. Аканом меў дачыненні да Сімонавых спраў у такой жа меры, як Сімон да спраў Дгебуадзе. Самуйлёнак. // перан. Вызначаны рубеж, граніца. Мера цярплівасці.

5. Дзеянне або сукупнасць дзеянняў, сродкаў для ажыццяўлення чаго‑н. Прыняць меры. Вышэйшая мера пакарання. □ Папярэджанне, вымова, штраф на некалькі працадзён былі частымі мерамі ўплыву на нядбайнікаў. Дуброўскі.

•••

Квадратныя меры — меры плошчы.

Кубічныя меры — меры аб’ёму.

Лінейныя меры — меры даўжыні.

Метрычная сістэма мер гл. сістэма.

Без меры — а) у вялікай колькасці, вельмі многа; б) у вялікай ступені, бязмерна.

Ведаць (знаць) меру гл. ведаць.

Канца-меры няма гл. няма.

Мера і вера — дакладна. — А колькі табе, Андрэй, [за малатарню] плаціць? — запытаўся Юзік у Пошты. — У мяне мера і вера: пуд у дзень давай. Крапіва.

Не ў меру — больш, чым трэба.

Ні ў якой меры — ніяк, ніякім чынам.

Па меншай меры — не менш чым. [Галчанаў:] — Цяпер я быў бы па меншай меры дырэктарам завода. Васілёнак.

Па меры сіл (магчымасцей) — адпаведна з сіламі, з магчымасцямі.

Перабраць меру гл. перабраць.

Поўнаю мераю (плаціць) — столькі ж, колькі было атрымана.

У адной меры — без змен.

У меру — дастаткова. [Цімафей Міронавіч] убачыў жанчыну пакору і звярнуўся да яе тонам у меру строгім, але такім, які даваў зразумець, што .. усё ідзе па-ранейшаму. Зарэцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кры́зіс м Kríse f -, -n;

бі́ржавы кры́зіс эк Börsenkrach m -(e)s;

гро́шова-крэды́тны кры́зіс фін Geld- und Kredítkrise f;

жыллёвы кры́зіс Wóhnungsnot -, -nöte;

сусве́тны эканамі́чны кры́зіс Wéltwirtschaftskrise f;

скры́ты кры́зіс laténte Kríse;

энергеты́чны кры́зіс Energíekrise f;

кры́зіс даве́ру Vertráuenskrise f;

перажыва́ць кры́зіс sich in éiner Kríse befínden*, éine Kríse dúrchmachen;

не ве́даць кры́зісаў эк krísenfest sein

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

kieszeń

kiesze|ń

ж. кішэнь;

tylna (wewnętrzna) ~ń — задняя (унутраная) кішэнь;

płacić z własnej ~ni — плаціць з уласнай кішэні;

pustki w ~ni — пуста ў кішэні;

siedzieć u kogo w ~ni — сядзець у каго на шыі;

znać kogo jak własną ~ń — ведаць каго як свае пяць пальцаў; ведаць каго як аблупленага;

to nie na moją ~ń — гэта мне не па кішэні; я не магу сабе гэтага дазволіць;

uderzać po ~ni — біць па кішэні

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)