Спавіва́ч ‘доўгая вузкая палоска тканіны, якой спавіваюць маленькіх дзяцей’ (ТСБМ, Сцяшк., Сл. ПЗБ), спаві́віч ‘тс’ (Касп.); іншыя дыялектныя назвы: спаве́яч (Мат. Гом.), спаві́вач (ТС), спавіва́льнік (Шатал.), спаві́ч (Жыв. сл.); апошняе таксама ‘палатно, якім пакрывала кума дзіця ў час хрышчэння’ (нараўл., Арх. ГУ). Да спавіць, спавіваць (ТСБМ, Ласт., Шымк. Собр., Байк. і Некр., Касп.) < па‑віць. Тая ж семантыка ў рус.сповива́льникчэш.povijan і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сураві́зна ’нябеленае льняное палатно’ (в.-дзв., астрав., мін., Сл. ПЗБ; ашм., Нар. ск.; мёрск.Ск. нар. мовы), ’прыродная афарбоўка саматужных нітак і палатна сівога ці рудаватага колеру’ (Варл.), ’рудая вада ад суравога палатна’ (шчуч., швянч., віл., Сл. ПЗБ), ’суравы, руды колер’ (смарг., лід., Сл. ПЗБ), ’балота з іржавай вадой’ (швянч., Сл. ПЗБ). Да суравы́ з суф. ‑ізна, аб якім гл. Сцяцко, Афікс. наз., 103.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сі́ньцеж ‘сена, якое скошана па лёдзе, дрэннай якасці’ (Шат.). Відавочна, ад сіні ‘тс’, паводле цёмна-шэрага колеру, з суф. ‑еж; да суфіксацыі гл. Сцяцко, Афікс. наз., 36. Няяснае ‑ц‑; параўн. сіньцюга́ ‘верхняя вопратка з фарбаванага сукна’ (Нас.) < сіні з суф. ‑юг(а); дзе ‑ц‑, магчыма, пад уплывам іншых слоў, параўн. сіня́ціна ‘палатно сіняга колеру’ (Мат. Гом.), ‘тс’ і ‘верхняя вопратка з такога сукна’ (Нас., Касп.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
даро́жны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да дарогі (у 1 знач.). Дарожнае палатно. Дарожнае будаўніцтва. □ Працэджваючыся праз дарожны пясок, ручаёк са звонам уліваўся ў вузенькую рачулку.Бядуля.Недзе дарожныя вербы сівыя шумяць...Танк.
2. Звязаны з дарогай, падарожжам. Дарожнае жыццё. Дарожнае знаёмства. Дарожныя запісы.// Прызначаны для дарогі, падарожжа, паездкі. Дарожны плашч. □ Міколка таропка злазіць з ложка і бяжыць да бацькавай дарожкай скрынкі.Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ты́цкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Тое, што і тыкаць 1. Потым ловіць [бацька] вожыка, садзіць да сподачка, тыцкае яго мордачкаю ў малако.Сачанка.Мастак набіраў на пэндзаль фарбы і, як здавалася Веры, без разбору тыцкаў ім у палатно.Асіпенка.
•••
Пальцам (пальцамі) тыцкаць — тое, што і пальцам (пальцамі) паказваць (гл. паказваць).
Тыцкаць носкуды — тое, што і соваць нос куды (гл. соваць).
Тыцкаць пад носкаму — тое, што і соваць пад нос каму (гл. соваць).
Тыцкаць у вочы — тое, што і тыкаць у вочы (гл. тыкаць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
cloth
[klɔӨ]1.
n.
1) сукно́n., ткані́на, матэ́рыя f., палатно́n.
a dish cloth — ану́чка для по́суду
a table cloth — насто́льнік -а m., абру́с -а́m.
2) ры́зы pl.
man of the cloth — духо́вая асо́ба
2.
adj.
палатня́ны, зро́блены з матэ́рыі
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Прас ’прылада для гладжання бялізны, адзення’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Мік., Сцяшк. Сл., Гарэц., Сл. ПЗБ), прац, пра́сло ’тс’ (Сл. Брэс.), ’два валы, па якіх спускаецца вытканнае палатно на варштаце’ (Уладз.), ’электраплітка’ (Сл. Брэс.). Польск.дыял.prasa, praska ’прас’. Прымаючы пад увагу адрозненні ў родзе, трэба лічыць бел. слова, насуперак Кюнэ (Poln., 89), адваротным утварэннем ад прасаваць (гл.). Значэнне ’электраплітка’ ўзнікла, відаць, у выніку пераносу значэння ’электрычны прас’ — ’іншы электрычны прыбор’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Про́шчыня ’палатно, вытканае ў 2 панажы’ (пін., Шатал.), прошчыне́ ’тс’ (драг., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.), про́шчынʼа́, прошчыне́ ’тэхніка ткання на дзвюх нічанках і двух панажах, калі кожная нітка ўтка пераплятаецца з кожнай ніткай асновы пад прамым вуглом’ (Уладз.). Да просты (г. зн. просты від пляцення) з суф. ‑y‑ або ‑ja (*prostja) і з суф. *‑yni > ыня, як у рус.простыня́ < *prostyni (аб суфіксе гл. Слаўскі, SP, 1, 139 і наст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трыні́т ‘спосаб ткання’ (швянч., Сл. ПЗБ), трыні́ці ‘тс’: трыніці ткалі на чырвонай аснове (шальч., Сл. ПЗБ), трынічэ́льніца ‘выраб, тканы ў тры ніты’ (там жа). Параўн. польск.дыял.trynit ‘хатняе палатно’ (Варш. сл.), лат.trinite ‘від палатна’. Выводзяць з літ.trinýčiai ‘тс’ (Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 5, 138), аднак, зыходзячы з магчымай этымалогіі ад тры (гл.) і ніт ‘ніцяная пятля ў кроснах’ (гл.), можа разглядацца як сумеснае славянка-балцкае ўтварэнне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чыгу́начныÉisenbahn-, Bahn-;
чыгу́начнае палатно́ Báhnkörper m -s, -;
чыгу́начны ву́зелÉisenbahnknotenpunkt m -(e)s, -e;
чыгу́начная каляя́Éisenbahngleis n -(e)s, -, Schíenenweg m -(e)s, -e;
чыгу́начны рухÉisenbahnverkehr m -s;
чыгу́начныя зно́сіны Zúgverkehr m -s, Zúgverbindung f;
чыгу́начная ахо́ва Báhnschutz m -es
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)