2) informalгульта́й -я́m., гульта́йка f., абібо́к -а m.
3) бесьпілётны самалёт
2.
v.i.
абіва́цца бязьдзе́йна, гультаява́ць
II[droʊn]1.
v.
1) гудзе́ць; гусьці́
2) гавары́ць манато́нна
2.
n.
1) гуд -у m., гудзе́ньне n. (мато́ру)
2) ба́савая тру́бка дуды́
3) манато́нны прамо́ўца
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Дрынду́шка ’частушка’, ’дробязь, цацка’ (БРС), дрындуха ’частушка’ (Шат.). Параўн. у Насовіча: дры́ндаць ’ленавацца; хадзіць, спяваючы’, дры́нда ’гультай’, ’від плуга’. Слаўскі (1, 172) прыводзіць вялікую групу слав. слоў са шматлікай семантыкай і лічыць, што гэта ўсё лексемы гукапераймальнага характару. Параўн. польск.drynda ’вазок’, dryndač ’павольна ехаць, трэсціся на возе’, укр.дри́нда ’вазок’, дри́ндати ’бегчы рыссю’, серб.-харв.др̏ндати ’балбатаць, размаўляць’ і г. д. Паводле Сл. паўн.-зах., дры́ндаць ’хадзіць без справы, бадзяцца’ < польск.dryndać.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лайтру́гаушац. ’вялікі гультай’, паўд.-усх. ’распуснік’ (КЭС), рус.лотрыга, лотыга ’гулянка’, лантрыга ’тс’, ланстры́га ’нягоднік’, ’абадранец’. Да ст.-бел.лотръ ’бандыт’, якое праз ст.-польск.łotr — са ст.-чэш.lotr < ст.-в.-ням.loter, lotter ’лайдак, нікчэмны чалавек’, ’блазан’ (Слаўскі, 5, 221; Фасмер, 2, 458, 523; Панюціч, 102) і экспрэсіўнага суф. ‑уга. Аб устаўным (другасным) ‑й‑ гл. Карскі, 1, 304–306. Не выключаны, аднак, уплыў лексемы лайдак (гл.). Гл. таксама латру́га, лотра.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляга́вы1 ’пародзісты (аб сабаку)’ (Сцяшк.), ст.-бел.лекгавый. Запазычана са ст.-польск.legawy pies ’выжал — сабака, які навучаны класціся на месца і віляць хвастом тады, калі ён пабачыць птушку, на якую палююць’ (Слаўскі, 4, 113–114; Фасмер, 2, 473; Булыка, Лекс. запазыч., 143; Кохман, 81).
Ляга́вы2, люга́вы, люга́ўка ’той, хто ўхіляецца ад цяжкай працы’ (Пан. дыс.; дзятл., Сцяшк. Сл.). Відаць, паланізм, параўн. польск.legawy ’той, хто любіць вылёжвацца, гультай, соня’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Раму́ль ’рамонак’, рамулі́, рамулькі́ мн. л. (ігн., швянч., паст., Сл. ПЗБ). Па лінгвагеаграфічных характарыстыках, хутчэй за ўсё з літ.ramùliai ’тс’, аднак не выключана самастойнае ўтварэнне, параўн. Сцяцко, Афікс. наз., 173, які адзначае формы на ‑уль як малапрадуктыўны словаўтваральны тып, што выкарыстоўваецца на Віцебшчыне, Гродзеншчыне і Магілёўшчыне, напрыклад: горб — гарбуль ’нарасць’, бык — бычуль ’гультай’, шып — шыпуль ’тонкая трэска’. Адсюль, магчыма, рамон → рамуль як экспрэсіўная форма з адсячэннем карнявой фіналі ‑он, параўн. раму́нкі ’рамонкі’ (Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бамбі́за ’вялікі, няўклюжы’ (БРС, Гарэц., Бір. Дзярж., Нас.), ’гультай, абібок, някемны’ (Бяльк.), таксама бамбі́с (Бір. Дзярж.), банбі́зіна (Шат.). Рус.дыял. (смал.) бамби́за. польск.bombiza ’няўклюжы, тоўсты, брухач’, bambiza ’пратэстанцкі свяшчэннік’. Лічыцца запазычаннем з літ.bambizà, bambìzas (bambỹzas) ’тс’. Урбуціс, Baltistica, V (1), 1969, 49–50 (да этымалогіі літ. слова гл. Фрэнкель, 1, 33). З іншага боку польск. словы (resp. бел.) хочуць растлумачыць запазычаннем з с.-лац.bombizare ’быць надутым, гаварыць пагардліва’ (Варш. сл., 1, 189, параўн. Брукнер, 35).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лы́ткаць ’хадзіць з хаты ў хату’ (Ян.), паўд.-усх.лыта́ць ’дарэмна бегаць’. Генетычна звязана з рус.лыта́ть і лы́тать ’гультаяваць’, ’бадзяцца’, ’хавацца, уцякаць’, з балг.лу́там се ’бадзяюся’, серб.-харв.лу́тати, макед.лута ’тс’. Прасл.lutati/lytati/lunjati < і.-е.*(s)leu̯t‑/*(s)lou̯t‑/*(s)lut‑ (лат.lutêt, lutinât ’балаваць’, новав.-ням.liederlich ’распуснік’, Lotter ’гультай’, ст.-англ.lýðre ’убогі’, ст.-грэч.λεύτων ’запаволена’ (Бернекер, 748; Фасмер, 2, 542; Скок, 2, 332–333; Бязлай, 2, 157; БЕР, 3, 526).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
крыклі́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які многа крычыць, любіць крычаць, гучна гаварыць. Крыклівае дзіця. □ Байцы трошкі крыўдавалі за яго залішнюю строгасць, але ў баях цанілі крыклівага старшыну.Быкаў.Меў .. [Ніканор] пяток дзяцей і крыклівую бабу. Яна заўсёды крычала па яго, што ён гультай.Бядуля.
2. Гучны, моцны, прарэзлівы (пра голас, гукі). Крыклівы голас.// Які мае такі голас, з такім голасам. У густых верхавінах елак цэлымі днямі кружацца ля сваіх гнёздаў крыклівыя вароны, нібы сварацца між сабой.Якімовіч.
3. Які суправаджаецца крыкам; шумны, сварлівы. Крыклівая размова.
4.перан. Які прымушае звярнуць на сябе ўвагу сваёй яркасцю, стракатасцю. Крыклівая рэклама. □ Фінця Паўлаўна прытрымлівалася ранейшага рэжыму і заставалася прыгожай. Аднак увесь гэты нейлон, перлон цяпер на ёй быў крыклівы.Грамовіч.[Візэнера] не радавалі крыклівыя паведамленне аб паспяховым наступленні нямецкіх войск... Чаго варта гэтае наступленне.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пра́здная жизнь бяздзе́йнае (гуля́шчае, гульта́йскае) жыццё;
пра́здный челове́к гуля́шчы (нічы́м не заня́ты) чалаве́к; (бездельник)гульта́й, лайда́к, ло́дар.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Абазу́рыцца ’страціць сорам’ (Касп.) < *обо‑зор‑ити‑ся. Параўн. рус.пск.абазуриться ’прыстасоўвацца, сваволіць’, абазурнік ’нахабнік, гультай’, абазурить ’страціць сорам’, абазориться (‑абазуриться), абазорник (‑абазурник; параўн. рус.озорник, зазорный, позор). Магчыма, таксама кантамінацыя абазориться з опозориться. Неверагодна Тапароў (Зб. Бернштэйну, 455), які сцвярджае іранскую крыніцу для гэтага слова. Маецца на ўвазе ўзнікшае на аснове ст.-іран.zūrah ’несправядлівасць’, ст.-перс.zūrah ’тс’ гіпатэтычнае *aba‑zū̆r з наступным марфалагічным перараскладам на славянскай моўнай глебе. Супраць іранскай крыніцы таксама лінгвагеаграфія слова. Гл. Мартынаў, БЛ, 1972, 1, 17.