во́ўчы прям., перен. во́лчий;

~чыя зу́бы — во́лчьи зу́бы;

~чая хі́трасць — во́лчья хи́трость;

~чае фу́тра — во́лчий мех;

○ ~чая зя́па — мед. во́лчья пасть;

~чая я́ма — охот., воен. во́лчья я́ма;

~чыя я́гады — во́лчьи я́годы;

в. біле́т (па́шпарт) — ист. во́лчий биле́т (па́спорт);

◊ в. апеты́т — во́лчий аппети́т;

~чая мара́ль — во́лчья мора́ль;

в. зако́н — во́лчий зако́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прабі́ць

1. (зрабіць адтуліну) éinschlagen* vt, durchschlágen* vt; dúrchbrechen* vt; lóchen vt, entwérten vt (білет);

прабі́ць брэш éine Brésche schlágen*;

прабі́ць (сабе́) даро́гу перан sich (D) den Weg báhnen, sich (D) Bahn bréchen*, sich (D) fréie Bahn scháffen;

2. (пра гадзіннік) schlágen* vt;

прабі́ла тры гадзі́ны die Uhr hat drei geschlágen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

wojskowy

I wojskow|y

вайсковы, ваенны;

służba ~a — вайсковая служба;

lekarz ~y — вайсковы ўрач (лекар);

attaché ~y — ваенны аташэ;

sąd ~y — трыбунал;

książeczka ~a — ваенны білет;

po ~emu — па-вайсковаму

II м.

ваеннаслужачы, вайсковец

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

пасведчанне, сведчанне, даведка / пра сканчэнне навучальнай установы, праходжанне службы: атэстат / пераважна пра нараджэнне: метрыка / сведчыць асобу: пашпарт / пра пэўныя паўнамоцтвы: мандат / на права займацца якой-небудзь дзейнасцю: патэнт / партыйнае, камсамольскае, прафсаюзнае: білет

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

бяспла́тны únentgeltlich, kóstenlos, kóstenfrei;

бяспла́тнае харчава́нне fréie Kost;

бяспла́тнае навуча́нне kóstenloser Únterricht;

бяспла́тны прае́зд Fréifahrt f -;

бяспла́тны біле́т (праязны) Fréifahrkarte f -, -n; тэатр Fréikarte f;

бяспла́тная кватэ́ра míetfreie Wóhnung;

бяспла́тная медыцы́нская дапамо́га kóstenlose ärztliche Betréuung;

бяспла́тны дада́так (да часопіса) Grátisbeilage f -, -n;

увахо́д бяспла́тны Éintritt freiбясплённа прысл, бясплённы (марны, дарэмны) frúchtlos, nútzlos, vergéblich, erfólglos (безвыніковы); wírkungslos (неэфектыўны)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

сапра́ўдны, ‑ая, ‑ае.

1. Які адпавядае рэчаіснасці, існуе сапраўды; рэальны. — Мусіць, зіма сапраўдная ляжа, — з выглядам знаўцы сказаў Коля. Якімовіч. // Аўтэнтычны, праўдзівы, не фальшывы. Нікому, нават самым блізкім сябрам сваім,.. [Іван] не гаварыў сапраўднага імя і прозвішча. Новікаў. Да руля быў прымацаваны званок, самы сапраўдны званок! Арабей.

2. Які адпавядае нашым уяўленням пра каго‑, што‑н.: такі, які павінен быць; ідэальны. Не знайсці нічога ў свеце Прыгажэй сапраўднай дружбы. Ні адна не мае мова Слова лепшага, чым «друг». Панчанка. Зразу пайшоў на работу хлапчына. Ён працаваў як сапраўдны мужчына. Дубоўка. Няўжо.. [Лакота] не можа знайсці сабе — хай не зусім поўнага, хай палавіннага, але сапраўднага чалавечага шчасця? Зарэцкі. А месца там — сапраўдны курорт! Чарнышэвіч.

3. Такі самы, падобны на каго‑, што‑н. Трэба кнігу, сапраўдную кнігу стварыць, Трэба вывесці ў свет немаўля-чалавека. Свірка.

4. Які захоўвае сваю сілу, дзейнічае. Білет сапраўдны на трое сутак.

•••

Сапраўдны лік гл. лік ​1.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Рубе́ль 1 ’грашовая адзінка, роўная 100 капейкам’, ’банкнот і манета такой вартасці’ (ТСБМ), ст.-бел. рубель ’грашовая адзінка, роўная 100 грошам’ (Ст.-бел. лексікон), сюды ж рублёвы ’які каштуе адзін рубель’ (ТСБМ), рублёўка ’манета або казначэйскі білет вартасцю ў адзін рубель’ (ТСБМ). Як назва грашовай адзінкі ва ўсіх славянскіх мовах з рус. рубль ’рубель’, якое ад рубить ’сячы’ (гл. руб), паводле Фасмера (3, 511), “абрубак грыўны”. Параўн. укр. карбо́ванець пры карб ’засечка; рубец’, карбува́ти ’рабіць нарэзы; рэзаць; сячы’, карбо́ваний ’пакрыты разьбой; парэзаны’ (ЕСУМ, 2, 388). Гл. таксама рубель 2.

Рубе́ль 2 ’тоўстая жэрдка, якой уціскаюць на возе сена, снапы і пад.’ (ТСБМ), ’жордка, да якой прымацоўваюць бярвёны пры складанні плытоў сплаўнога лесу’ (стол., лельч., петр., Маслен.), ’тоўстая рухомая жэрдка, на якой стаяць, крыючы страху саломай’, ’кладзь, якая агароджвае застаронкі ў станку (курэні)’ (ТС), рубэ́ль ’жэрдка ў нажной ступе’ (Клім.), ’прылада для ўціскання сена ці саломы на возе або машыне’ (пін., стол., Сл. Брэс.). Ст.-рус. рубль ’кляп, адсечаны кавалак’ (Сразн., 3, 182). Але, магчыма, новы беларускі аддзеяслоўны назоўнік з суф. ‑ель ад рубіць (гл.) са значэннем выніку дзеяння як бурдзе́ль ’пракіслая страва’ ад бурдзе́ць ’пракісаць’, круце́ль ’перавясла’ і ’падобныя’. Параўн. балг. ръ́бел ’адбітая частка прылады для рэзання, сячэння; зазубрына на вастрыі прылады’, н.-луж. rubjel ’абрубак палкі’ (< прасл. *robьlь ’адсечаны кавалак’, Шустар-Шэўц, 2, 1249).

Рубе́ль 3 ’драўлянае прыстасаванне для разгладжвання бялізны’ (Сл. рэг. лекс.). Рус. дыял. рубе́ль ’тс’, ’жэрдка з зарубкамі па краях, якой прыціскаюць сена’. Фасмер (3, 511) выводзіць ад рубить (гл.). Відаць, да папярэдняга слова.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

brakować

brak|ować

I незак.

не ставаць; не хапаць;

~uje czego — не хапае чаго;

~uje mi na bilet — мне не хапае на білет;

niewiele mu ~uje — яму ўжо мала засталося [жыць];

tego tylko ~uje! (tego ~owało!) — гэтага яшчэ не хапала!

II незак.

бракаваць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

бе́лый

1. прил., в разн. знач. бе́лы;

бе́лый снег бе́лы снег;

бе́лый хлеб бе́лы хлеб;

бе́лые но́чи бе́лыя но́чы;

бе́лый офице́р бе́лы афіцэ́р;

бе́лый гриб бараві́к;

бе́лая горя́чка бе́лая гара́чка;

бе́лый биле́т бе́лы біле́т;

бе́лый стих бе́лы верш;

2. сущ. бе́лы, -лага м.;

◊

средь бе́ла дня сяро́д бе́лага дня;

ши́то бе́лыми ни́тками шы́та бе́лымі ні́ткамі;

чёрным по бе́лому чо́рным па бе́лым;

ска́зка про бе́лого бычка́ ка́зка пра бе́лага бычка́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

не, часц. адмоўная.

1. Служыць для выражэння адмоўя пры розных членах сказа.

Не заўважаць.

Жыць не аднаму.

2. Служыць адмоўным адказам на станоўчае пытанне.

Ты згодзен? — Не, не згодзен.

3. Мае значэнне няпоўнага сказа пры адмоўных адказах на пытанні; тое, што і няма (у 2 знач.).

У вас ёсць білет? — Не.

4. Ужыв. замест выказніка з адмоўем, а таксама замест словазлучэння або цэлага сказа з адмаўленнем ці проціпастаўленнем.

Трэба вызначыць, каторы партрэт зроблены добра, а каторы не.

5. Надае значэнне няпэўнасці, няпоўнага адмаўлення, непаўнаты дзеяння ці стану.

Тора не гора.

Ці гаварыць гэта, ці не гаварыць.

6. У спалучэнні з часц. «ці» ў пытальных сказах выражае мадальнае значэнне сцвярджэння або няпэўнасці, здагадкі.

Ці не лепш было б табе паехаць працаваць у вёску?

7. У спалучэнні з пытальнымі займеннікамі і прыслоўямі пры асаблівай інтанацыі вымаўлення надае сэнс станоўчага адказу. —

Ці не сустрэў у горадзе знаёмых? — Чаму не?

8. У спалучэнні з дзеясловамі, якія канчаюцца на «-ся», «-цца» і маюць прыстаўку «на-», надае значэнне немагчымасці закончыць дзеянне.

Не налюбуецца мастак роднымі краявідамі.

9. Уваходзіць у склад устойлівых словазлучэнняў: «далёка не»; «не раўнуючы, як»; «амаль не»; «бадай не»; «не раз і не два»; «не вельмі каб» і пад.

10. Уваходзіць у склад словазлучэнняў, якія з’яўляюцца складанымі злучнікамі і злучальнымі словамі: «не то... не то»; «не то што»; «не то... а»; «не толькі, ...але (і)» і пад.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)