Salz

n -es, -e

1) соль

~ in die Súppe tun* — пасалі́ць суп

2) соль, дасці́пны вы́раз

◊ éine Réde óhne ~ und Schmalz — шэ́рая [ну́дная] прамо́ва

bei j-m (noch) éinen Schínken im ~ (líegen) háben — разм. мець свой раху́нак з кім-н.

das ist für ihn ~ auf die Wúnde — гэ́та яму́ як соль на ра́ну [як хрэн у во́чы]

er liegt tüchtig im ~ — разм. ён тра́піў у бяду́ [у нялёгкае стано́вішча]

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

mowa

mow|a

ж.

1. мова;

~a ojczysta — родная мова;

~a potoczna — гутарковая мова;

części ~y грам. часціны мовы;

~a zależna (niezależna) грам. ускосная (простая) мова;

2. маўленне, вымова;

narządy ~y анат. органы маўлення;

3. прамова;

wygłosić ~ę — сказаць прамову; выступіць;

~a pogrzebowa — надмагільнае слова;

o czym ~a? — пра што гаворка?;

o tym nie ma ~y — пра гэта няма гаворкі; пра гэта няма чаго гаварыць;

odjęło ~ę — мову адняло

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

address

[əˈdres]

1.

n.

1) а́драс -у m.

2) зваро́т -у m., прамо́ва f. (асабл. афіцы́йная)

The President made an address to the nation on television — Прэзыдэ́нт вы́ступіў са зваро́там да наро́ду ў тэлеві́зіі

3) мане́ра гавары́ць, гаво́рка f.

His address was abrupt — Яго гаво́рка была́ рэ́зкая

4) афіцы́йная про́сьба да ўла́даў

5) зваро́так -ку m.

2.

v.t.

1) адрасава́ць (ліст, пасы́лку)

2) скіро́ўваць

to address a formal request to a government — скірава́ць афіцы́йную про́сьбу да ўра́ду

3) прамаўля́ць; зварача́цца

He addressed himself to the chairman — Ён зьвярну́ўся да старшыні́

4) тытулава́ць

How do you address a mayor? — Як тытулава́ць мэ́ра?

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

сме́лы, ‑ая, ‑ае.

1. Які не паддаецца страху, храбры, адважны. Нор па тым, што ўбачыў і пачуў, уявіў сабе гэтую вялікую краіну, у якой жывуць такія добрыя, дужыя і смелыя людзі. Шамякін. Алесь асцярожна абыходзіў навічкоў, што нясмела трымаліся на каньках, спрытна ўхіляўся ад занадта смелых і рызыкоўных бегуноў. Шыцік. / у знач. наз. сме́лы, ‑ага, м. Мне лес цяпер міл удвая, Бо родны лес мой краю служыць, Бо лес мой туліць смелых, дужых. Колас. [Грыцко:] — Чалавек ён [бацька] смелы, адважны, а смелых і кулі не бяруць. Кулакоўскі. // Які выказвае адвагу, бясстрашнасць. Тыя ж вочы, Позірк смелы, Нібы глянуў сам камбат... Прыходзька. У мой пакой прыйшлі яны з эфіру, прабіўшыся скрозь цемру і туман, — то смелы голас абаронцаў міру, то мужны голас слаўных парыжан. А. Вольскі. // Які сведчыць аб бясстрашнасць адвазе; які робіцца з адвагай. Смелы манеўр. □ Арыштаваныя зрабілі смелы напад на канвой. Лынькоў. Дэсант быў напорысты і смелы. Аляхновіч.

2. Які не баіцца цяжкасцей, перашкод; рашучы. Смелы даследчык. // Поўны смеласці, рызыкі. [Ганна:] Аб гэтым, плане трэба параіцца з Максімам Іванавічам... Смелы план... Кучар. [Зёлкін:] Ад даклада паважанага Аляксандра Пятровіча я ў вялікім захапленні. Які палёт думкі! Якое смелае пранікненне ў глыбіню сівых вякоў! Крапіва. Адважыўся на смелы крок: з-пад носа кралю павалок! Колас. // Які мае ў сабе нешта арыгінальнае, новае. Думка смелая прыйшла: Зробім столік са стала! Калачынскі. // Які ўзнімае вострыя пытанні. Смелая крытыка. Смелая прамова.

3. Нязвыклы; нетрафарэтны. Смелы архітэктурны прыём. □ Праект [студэнта] горача падтрымлівае сакратар райкома, перамагае наватарскі, смелы погляд на жыццё. Бярозкін.

4. Які выходзіць за межы прынятага; не зусім сціплы. Смелы жарт. Смелае дэкальтэ.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

most

[moʊst]

1.

adj.

найвышэ́йшая ступе́нь ад much і many)

1) найбо́льшы (пра ча́стку, ко́лькасьць)

most people — бальшыня́ людзе́й

2) ама́ль усе́

Most children like candies — Ама́ль усе́ дзе́ці лю́бяць цуке́ркі

3) for the most part — перава́жна; бо́льшай ча́сткай; звыча́йна

2.

n.

бальшыня́, бо́льшасьць f.

most of them — бальшыня́ зь іх

3.

adv.

1) найбо́льш, найбо́лей

What most annoys me — Што найбо́льш злуе́ мяне́

2) ве́льмі

His speech was most convincing — Яго́ная прамо́ва была́ ве́льмі перакана́ўчая

3) most beautiful — са́мы прыго́жы, найпрыгажэ́йшы

4) most likely — найбо́льш праўдападо́бна, ма́быць

•

- at the most

- make the most of

- This is the most we can say

- get the most out of

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

ГЕНЕАЛАГІ́ЧНАЯ КЛАСІФІКА́ЦЫЯ МОЎ,

вывучэнне і групаванне моў свету (аднясенне да пэўнай групы, сям’і і інш.) на аснове іх падабенства, звязанага з наяўнасцю роднасных сувязей паміж імі. Роднасныя сувязі абумоўлены тым, што мовы пэўнай групы або сям’і ўтвараюцца з адной мовы-асновы (прамовы) шляхам яе распадзення. Прамова — гэта рэальная мова, якая некалі існавала і якую нельга аднавіць поўнасцю, але можна рэканструяваць яе фанетыку, граматыку і лексіку. Рэканструкцыя адбываецца шляхам супастаўлення роднасных моў (гл. Роднасць моў) на падставе параўнальна-гістарычнага метаду. Найб. дакладны матэрыял дае параўнанне граматычнай структуры, што тлумачыцца абмежаванасцю набору граматычных значэнняў у мовах свету і іх устойлівасцю ў адносінах да змянення, а таксама тым, што словазмяняльныя формы амаль не запазычваюцца. Больш складанае выкарыстанне лексічных адпаведнасцей паміж мовамі: вял. колькасць супадзенняў на гэтым узроўні тлумачыцца запазычаннямі (напр., бел. «бурбалка» < літ. burbulas). Для лексікалагічных параўнанняў бяруць словы, якія гістарычна належаць да эпохі прамовы: назвы роднасці і сваяцтва, некаторых жывёл, раслін, прылад працы, частак цела, некаторыя невытворныя займеннікі і інш. Важную ролю адыгрывае і гукавое афармленне таго, што параўноўваецца. Самы надзейны крытэрый роднасці моў — частковыя супадзенне і разыходжанне гукавой абалонкі пры ўмове рэгулярных гукавых адпаведнасцей і ўліку фанетычных законаў кожнай мовы. Напр., лац. ferunt адпавядае рус. «берут», што пацвярджаецца рэгулярным узнікненнем рус. «б» замест лац. «f» («брат» — frater, «боб» — faba). Пры генеалагічнай класіфікацыі моў блізкароднасныя мовы аб’ядноўваюць у падгрупу, потым — групу, сям’ю моў. Існуюць наступныя асн. сем’і моў: у Еўропе і Азіі — індаеўрапейскія мовы, фіна-угорскія мовы, цюркскія мовы, іберыйска-каўказскія мовы; у Азіі і Афрыцы — семіта-хаміцкія мовы; у паўд.-ўсх. і ўсх. Азіі — мангольскія мовы, тунгуса-маньчжурскія мовы, кітайска-тыбецкія мовы, палеаазіяцкая, дравідская; у Акіяніі, Аўстраліі і Новай Зеландыі — малайска-палінезійская, аўстра-азіяцкая; у Афрыцы — нігера-кардафанская, ніла-сахарская; у Паўн. Амерыцы — алгонкіна-масанская, хока-сіў, юкі-пенуці; у Цэнтр. Амерыцы — танаюта-ацтэкская, майя-соке; у Паўд. Амерыцы — аравакская, янамана-панатаканская, тупі-гуарані.

У 2-й пал. 20 ст. ўзнікла гіпотэза пра аб’яднанне сем’яў у больш буйныя сукупнасці — макрасем’і, адна з якіх — настратычныя мовы.

Літ.:

Мейе А. Сравнительный метод в историческом языкознании. 4 изд. М., 1954;

Иванов В.В. Генеалогическая классификация языков и понятие языкового родства. М., 1954;

Иллич-Свитыч В.М. Опыт сравнения ностратических языков: Сравнительный словарь. [Т. 1—3]. М., 1976—84;

Реформатский А.А. Введение в языковедение. 4 изд. М., 1967.

А.А.Кожынава.

т. 5, с. 151

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Réde

f -, -n

1) мо́ва, размо́ва;

wovón ist die ~? пра што гаво́рка?;

es ist nicht der ~ wert аб гэ́тым не ва́рта гавары́ць;

es verschlúg ihm die ~ перан. у яго́ адняло́ яздк

2) прамо́ва, дакла́д;

eine ~ hálten* выступа́ць з прамо́вай;

j-m in die ~ fállen* перапыня́ць каго́-н.

3) адка́знасць;

j-m ~ (und Ántwort) stéhen* дава́ць каму́-н. тлумачэ́нні [рабі́ць справазда́чу];

j-n zur ~ stéllen прыця́гваць каго́-н. да адка́знасці

4) лінгв. мо́ва, мо́ўны стыль;

dirékte ~ про́стая мо́ва;

indirékte ~ уско́сная мо́ва

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

long

I [lɔŋ]

1.

adj.

1)

а) даўгі́, до́ўгі

б) празьме́рна даўгі́, праця́глы

2) даўгі́ (у даўжыню́, паме́рам)

two meters long — даўжынёю два мэ́тры

a speech five pages long — прамо́ва на пяць бачы́наў

3) даўгі́ час

I have not seen him for a long time — Я даўно́ яго́ ня ба́чыў

4) Phon., Gram. даўгі́ (гук)

2.

adv.

1) до́ўга

I can’t stay long — Я не магу́ до́ўга застава́цца

not long — нядо́ўга

2) all night long — усю́ ноч

3) long ago — даўно́

4) даўгі́ час пе́рад ці пасьля́

long since — даўгі́ час пасьля́

long before — даўгі́ час пе́рад, за́даўна пе́рад

not long before — незадо́ўга да

3.

n.

даўгі́ час

for long — на даўгі́ час, надо́ўга

not for long — ненадо́ўга

•

- before long

- So long!

- the long and the short of it

II [lɔŋ]

v.i.

1) мо́цна хаце́ць, пра́гнуць

He longs to go home — Яго́ ця́гне дамо́ў

2) тужы́ць, сумава́ць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

БРО́ЎКА Пятрусь

(Пётр Усцінавіч; 25.6.1905, в. Пуцілкавічы Ушацкага р-на Віцебскай вобл. — 24.3.1980),

бел. паэт і грамадскі дзеяч. Нар. паэт Беларусі (1962). Акад. АН Беларусі (1966, чл.-кар. з 1953). Засл. дз. нав. Беларусі (1975). Герой Сац. Працы (1972). Скончыў БДУ (1931). З 1918 працаваў перапісчыкам у Велікадолецкім ваен. камісарыяце, справаводам у валвыканкоме, рахункаводам у саўгасе, старшынёй Маладолецкага сельсавета. У 1925 накіраваны на працу ў Полацкі акр. к-т ЛКСМБ. У 1927—28 адказны сакратар газ. «Чырвоная Полаччына». З 1940 рэдактар час. «Полымя». У 1941—42 працаваў у франтавой газ. «За Савецкую Беларусь», супрацоўнічаў у партыз. друку. З 1943 адказны сакратар СП БССР, з 1945 рэдактар час. «Полымя». У 1948—67 старшыня праўлення СП БССР, у 1967—80 гал. рэдактар выд-ва «Беларуская Савецкая Энцыклапедыя».

Друкаваўся з 1926. Першыя зб-кі «Гады як шторм» і «Прамова фактамі» (1930), «Цэхавыя будні» і аповесць «Каландры» (1931). Ранняя лірыка прасякнута матывамі ўслаўлення рэвалюцыі, новай рэчаіснасці. Пераадольваючы пэўную рытарычнасць і рамант. схематызм, паэт авалодваў прынцыпамі канкрэтна-рэаліст. адлюстравання жыцця (зб. «Прыход героя», 1935). У героіка-рамант. паэме «Праз горы і стэп» (1932), прысвечанай падзеям грамадз. вайны, і рэаліст.-быт. Паэме «1914» (1935) канкрэтнасць лірычнага перажывання, праўдзівасць у раскрыцці чалавечых характараў. У зб-ках «Вясна Радзімы» (1937) і «Шляхамі баравымі» (1940) побач з грамадскімі праблемамі значнае месца займае інтымная і пейзажная лірыка. Паэт плённа вучыцца ў Я.Купалы, арганічна засвойвае асаблівасці нар.-паэт. мыслення, часцей звяртаецца да лірыка-песенных формаў. У гады Вял. Айч. вайны паглыбляецца эмацыянальны і рэаліст. змест паэзіі Броўкі, узмацняецца яе патрыят. гучанне. Подзвіг народа, тэма вернасці Радзіме, пераемнасці гераічных традыцый атрымалі глыбокае лірычнае і шырокае эпічнае ўвасабленне ў «Паэме пра Смалячкова» (1943), паэмах «Беларусь» (1943) і «Ясны кут» (1944), вершах «Кастусь Каліноўскі», «Надзя-Надзейка», «Рана», «Магіла байца», «Будзем сеяць, беларусы!». Многія творы Броўкі пасляваен. часу (паэма «Паланянка», 1945; вершы «Парк Перамогі», «Смерць героя») яшчэ звязаны з яго франтавой лірыкай, але пафас творчасці паэта вызначае тэма мірнай працы (паэма «Хлеб», 1946). Працоўны подзвіг народа, барацьба за мір адлюстраваны ў зб-ках «У роднай хаце» (1946), «Дарога жыцця» (1950, Дзярж. прэмія СССР 1951), «Сонечнымі днямі» (1950), «Цвёрдымі крокамі» (1954), рамане «Калі зліваюцца рэкі» (1956, Літ. прэмія імя Я.Коласа 1959; па матывах рамана балет Г.Вагнера «Святло і цені», паст. 1963). У некаторых творах гэтага часу ілюстрацыйнасць, святочная параднасць, ідэалізацыя дасягненняў. За паэму «Хлеб», вершы «Думы пра Маскву», «Брат і сястра», «Народнае дзякуй», «Каб мне стаць...», «Спатканне» прысуджана Дзярж. прэмія СССР 1947. У 1960—70-я г. ўзмацнілася ўвага паэта да маральна-этычных, агульначалавечых праблем, шырокае гучанне набыла інтэрнац. тэма. У паэзіі дасягнуў цэласнасці лірычнага характару, гарманічнасці ў выяўленні асабістага і грамадскага. Творчасць Броўкі напоўнілася матывамі, звязанымі з асабістай біяграфіяй, з камсамольскім юнацтвам, маладосцю, авеянымі героікай рэв. барацьбы. Вяршынным дасягненнем творчасці Броўкі сталі зб-кі «Пахне чабор» (1959), «А дні ідуць» (1961, Ленінская прэмія 1962), «Заўсёды з Леніным» (1967), «Між чырвоных рабін» (1969, Дзярж. прэмія БССР імя Я. Купалы 1970), «Калі ласка» (1972), «І ўдзень і ўночы...» і кніга прозы «Разам з камісарам» (1974). У паэме «Голас сэрца» (1960) пранікнёна адгукнулася памяць пра маці, закатаваную ў фаш. канцлагеры. Броўка — паэт высокага грамадз. пафасу, мастак з ярка выяўленай рамант. патэтыкай і песенна-лірычнай накіраванасцю. Яго паэзіі ўласціва адкрытая публіцыстычнасць, маштабнасць, народнасць маст. мыслення, прастата рэаліст. светаадчування. Напісаў лібрэта опер «Міхась Падгорны», «Алеся» (з Я.Рамановічам). На бел. мову перакладаў творы Т.Шаўчэнкі, У.Маякоўскага, П.Тычыны, М.Бажана, А.Твардоўскага, М.Ісакоўскага, А.Пракоф’ева, У.Бранеўскага, Дж.Байрана і інш. Дзярж. прэмія БССР 1976 за ўдзел у выданні Бел. Сав. Энцыклапедыі.

Тв.:

Зб. тв. Т. 1—7. Мн., 1975—78;

Зб. тв. Т. 1—9. Мн., 1987—92.

Літ.:

Ярош М. Пятрусь Броўка: Нарыс жыцця і творчасці. Мн., 1981;

Васілеўскі М.С., Каваленка М.А. Пятрусь Броўка: Бібліягр. паказ. 2 выд. Мн., 1976.

В.У.Івашын.

т. 3, с. 262

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

touch

[tʌtʃ]

1.

v.t.

1) крана́ць, датыка́цца

She touched the pan — Яна́ даткну́лася да патэ́льні

to touch bottom — даста́ць да дна́

2) межава́ць

A country that touches the mountains on the north — Краі́на, яка́я на по́ўначы мяжу́е з го́рамі

3) Figur. крана́ць

The sad story touched us — Су́мная гісто́рыя крану́ла нас

4) даты́чыць

5) гавары́ць аб чым, закрана́ць

6) дакрана́цца

He won’t touch liquor or tobacco — Ён не дакране́цца ні да гарэ́лкі ні да ку́рыва

7) прыста́ць

The ship touched port — Вадапла́ў прыста́ў

8) чапа́ць

Don’t touch! — Не чапа́й!

2.

v.i.

1) сутыка́цца, дакрана́цца

Their shoulders touched — Іхныя плечукі́ дакрана́ліся

2) затрымо́ўвацца, спыня́цца

a ship that touches at many ports — карабе́ль, які́ спыня́ецца ў шмат які́х парто́х

3) Figur. закрана́ць, зга́дваць

His speech touched on many problems — Яго́ная прамо́ва закрану́ла шмат пыта́ньняў

3.

n.

1) до́тык -у m.

A bubble bursts at a touch — Бу́рбалка ло́пае пры до́тыку

2) пачуцьцё до́тыку

The blind have a keen touch — Сьляпы́я ма́юць то́нкае пачуцьцё до́тыку

3) крыха́ f.

a touch of frost — мале́нькі маро́з

a touch of fever — лёгкая гара́чка

4) тон -у m., но́та f.

a touch of sarcasm — но́та сарка́зму

5) штрых -а́ m., ры́ска

to put the finishing touches — рабі́ць апо́шнія штрыхі́

6) мане́ра f., прыёмы pl.; я́касьць f.

The work showed an expert’s touch — Рабо́та пака́звала руку́ спэцыялі́ста

7) адце́ньне n., пры́смак -у m.

a touch of mint — пры́смак мя́ты

a touch of bitterness — адце́ньне го́рычы

•

- in touch

- out of touch

- touch and go

- touch down

- touch upon

- touch up

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)