По́вад 1 ’прывязаная да аброці вяроўка або рэмень, на якіх водзяць каня (цяля, карову)’ (ТСБМ, Янк. 1, Янк. Мат., Шат., Касп., Маслен., Сл. ПЗБ, Мат. Гом.), по́выд (Бяльк.) ’тс’; ’сцябло гарбуза’ (Мат. Гом.), по́вод ’тс’ (Шатал., ТС), по́вад ’гульня: гульцы становяцца ў лінію, бяруцца за рукі, утвараючы “повад”’ (ЭБ), ст.-бел. поводъ ’кіраванне’ (1596). Укр. по́від, рус. по́вад, польск. powód, серб.-харв. по́вод ’повад’. Прасл. *povodъ ад *povoditi, параўн. пово́дить ’кіраваць валамі ў вупражы’ (Маслен.) < *po‑ і *voditi, ст.-бел. водца ’вуздэчка’, чэш. vodítko ’аброжак, павадок’. Гл. вадзіць, весці.
По́вад 2 ’парода (жывёлы)’ (Касп.). Ст.-укр. поводъ ’пачатак, паходжанне’, рус. па́вод ’парода’, чэш. původ ’паходжанне’, славац. pȏvod ’тс’, параўн. яшчэ вывадак, рус. заво́д (гл.) ’гаспадарка па развядзенні жывёлы’. Да повад 1 (гл.).
По́вад 3 ’прычына, падстава’ (ТСБМ). Ст.-бел. поводъ ’падстава’ (1423). Да повад 1 (гл.); што да семантыкі, параўн. англ. breed ’парода’ > ’быць прычынай чаго, выклікаць што’. З іншай прэфіксацыяй параўн. пры́вад (прівод) ’слушнасць, дарэчнасць’ (Нар. лекс.), гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
samochód, ~odu
samoch|ód
м. аўтамабіль;
~ód ciężarowy — грузавы аўтамабіль; грузавік;
~ód wyścigowy — гоначны аўтамабіль;
~ód osobowy — легкавы аўтамабіль;
~ód terenowy — усюдыход;
jechać ~odem — ехаць на машыне;
prowadzić ~ód — весці машыну; кіраваць машынай
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
палі́тыка
[гр. politike (techne) = уменне кіраваць дзяржавай]
1) дзейнасць органаў дзяржаўнай улады, партый, грамадскіх груп у галіне ўнутрыдзяржаўнага кіравання і міжнародных адносін, адпаведная іх інтарэсам і мэтам (напр. п. мірнага суіснавання);
2) сукупнасць пытанняў і падзей унутранага і міжнароднага грамадскага жыцця;
3) характар чыіх-н. паводзін, накіраваны на дасягненне пэўнай мэты (напр. мне твая п. вядома).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
léiten
vt
1) кірава́ць, ве́сці
sich von j-m ~ lássen* — паддава́цца чыйму́-н. уплы́ву
sich von etw. (D) ~ lássen* — кірава́цца чым-н.
etw. in die Wége ~ — падрыхтава́ць, арганізава́ць што-н.
2) накі- ро́ўваць
3) эл. право́дзіць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
дарава́ць, ‑ру́ю, ‑ру́еш, ‑ру́е; зак. і незак.
1. што. Зняць (знімаць) віну за што‑н.; прабачыць (прабачаць). Усё магу дараваць, а хлусню — ніколі. Асіпенка. Крытык! Родненькі! Даруй Мне з маёю музай! Кіраваць то ты кіруй, Ды не вельмі тузай. Крапіва.
2. што. Вызваліць (вызваляць) ад якога‑н. абавязацельства. Дараваць доўг.
3. што. Падарыць (дарыць). Вам на памяць Серп і Молат Даравала доля, Каб з вас кожны быў, як волат, Не гнуў плеч ніколі. Купала.
4. заг. дару́й(це), часта ў знач. пабочн. Ужываецца пры звароце да каго‑н. для папярэджання аб чым‑н. ці для выражэння просьбы прабачыць у чым‑н. Даруйце, я затрымаўся. □ — Вы мне даруйце, шаноўны дзядзька Ян, — лагодна заўважыў Лабановіч. — Вы валіце ў адну кучу рускую школу і русіфікатарства. Колас.
•••
Дараваць жыццё — памілаваць засуджанага да пакарання смерцю.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кры́зіс, ‑у, м.
1. Рэзкі пералом, пераходны стан, абвастрэнне становішча. Адчуваецца крызіс мяшчанскай сям’і, што існуе на маральных асновах старой патрыярхальнай Расіі. «Полымя».
2. Пераломны момант у ходзе хваробы, які вядзе да паляпшэння або пагаршэння стану хворага. Звычайнае запаленне лёгкіх, расказваў доктар, крызіс прайшоў, чалавек, з дапамогай медыцыны, мінуў смяротны рубікон. Ермаловіч.
3. Перыядычная перавытворчасць тавараў у капіталістычнай гаспадарцы, якая вядзе да разарэння дробных вытворцаў, да скарачэння вытворчасці, да павелічэння колькасці беспрацоўных. Эканамічны крызіс. Прамысловы крызіс.
4. Недахоп чаго‑н., цяжкасці з чым‑н. Паліўны крызіс. Жыллёвы крызіс. // Разм. Цяжкае становішча, безграшоўе. Крызіс з грашамі.
•••
Палітычны крызіс — палітычнае становішча, якое характарызуецца рэзкім абвастрэннем класавай барацьбы працоўных супраць пануючай эксплуататарскай вярхушкі і няздольнасцю апошняй кіраваць грамадствам.
Урадавы крызіс — перыяд, калі пытанне аб адстаўцы старога ўраду рашылася, а новы ўрад яшчэ не сфарміраваўся.
[Ад грэч. krísis — рашэнне, прыгавор.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
administer
[ədˈmɪnɪstər]
1.
v.t.
1) ве́сьці (спра́вы), кірава́ць, зага́дваць, адміністрава́ць
to administer one’s household — ве́сьці сваю́ ха́тнюю гаспада́рку
2) дава́ць, выдава́ць, раздава́ць
The doctor administered an anesthetic to the patient — До́ктар даў пацые́нту абязбо́львальны сро́дак
3) кантралява́ць, стабілізава́ць цэ́ны або́ зарабо́ткі
2.
v.i. Law
выко́нваць абавя́зкі адміністра́тара або апякуна́
•
- administer an oath
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
rule2 [ru:l] v.
1. кірава́ць, панава́ць; улада́рыць
2. выраша́ць (справу); пастанаўля́ць;
The judge ruled that she should have custody. Суддзя пастанавіў, што ёй павінны прызначыць апякунства.
3. ліне́іць, разліне́йваць
♦
rule the roast infml упраўля́ць; распараджа́цца, кама́ндаваць;
rule (smb./smth.) with a rod of iron пра́віць (кім-н./чым-н.) жале́знай руко́й
rule off [ˌru:lˈɔf] phr. v. аддзяля́ць ры́сай; праве́с ці ліне́йкай ры́су
rule out [ˌru:lˈaʊt] phr. v. выключа́ць;
He was ru led out of the game. Яго выключылі з гульні.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ру́хаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. каго-што. Перамяшчаць, пхнучы ці цягнучы. Рухаць воз. // перан. Кіраваць перамяшчэннем каго‑, чаго‑н., накіроўваць куды‑н.
2. што. Прыводзіць у рух, прымушаць дзейнічаць. Рухае яго, кран гэты, і кіруе стромкай стралой пастаўлены ў зграбнай будцы самы сапраўдны трактар. Шынклер. [Рыбнікаў:] Пара можа і лакаматыў рухаць, і кацёл узарваць. Крапіва.
3. чым. Рабіць рухі, варушыць якімі‑н. часткамі цела. Рухаць рукамі. □ Свае праклёны .. [служка] шаптаў вечна і да таго прывык гаварыць сам з сабою, што нават у сне рухаў губамі. Бядуля.
4. перан.; што. Садзейнічаць развіццю чаго‑н. І кожны чуў у ранішняй пераклічцы гудкоў магутны гул суладнай чалавечай працы, якая ўзнімала ўгору гарады і сёлы, якая рухала ўперад жыццё. Лынькоў. Дысертанту стварылі ўсе ўмовы, толькі пішы, рухай наперад навуку. «Вожык».
5. Разм. Тое, што і рухацца (у 2 знач.). — Цяпер можна рухаць далей каму куды трэба, — выказаў Рыгор. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
fáhren
*
1.
vi (s)
1) е́хаць, е́здзіць; плы́сці, ката́цца
aufs Land ~ — пае́хаць за го́рад [у вёску]
Boot [Rad, Schlítten] ~ — ката́цца на ло́дцы [веласіпе́дзе, са́нках]
2)
das Mésser fuhr ihm aus der Hand — нож вы́паў у яго́ з рукі́
in die Tásche ~ — пале́зці ў кішэ́ню
j-m in die Háare ~ — учапі́цца каму́-н. у валасы́
◊ was ist in ihn gefáhren? — разм. яка́я му́ха яго́ ўкусі́ла?
~ lássen* — vt разм. адмаўля́цца (ад чаго-н.), пакіда́ць (што-н.), упуска́ць (што-н.)
éinen Gedánken ~ lássen* — адмо́віцца ад ду́мкі [наме́ру]
2.
vt ве́сці, вадзі́ць, кірава́ць
(ein) Áuto ~ — кірава́ць аўтамабі́лем
wélchen Brénnstoff ~ Sie? — на які́м па́ліве Вы е́здзіце?
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)