кірава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; незак.
1. кім-чым. Карыстаючыся прыборамі, рулём і пад., рэгуляваць ход, рух каго-, чаго-н.
К. канём.
К. маторнай лодкай.
2. кім-чым. Быць на чале чаго-н.
К. краінай.
К. заводам.
3. кім-чым. Накіроўваць чыю-н. дзейнасць, быць кіраўніком каго-, чаго-н.
К. курсавой работай студэнта.
К. аркестрам.
4. Тое, што і кіравацца (у 2 знач.; разм.).
Каровы кіруюць да стагоў.
5. перан. Быць пабуджальнай прычынай, пачаткам чаго-н.
Мной кіравала пачуццё жалю.
6. У граматыцы: патрабаваць пасля сябе пэўнага ўскоснага склону.
|| наз. кірава́нне, -я, н. (да 1—3 знач.) і кіраўні́цтва, -а, н. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кірава́ць
дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
кіру́ю |
кіру́ем |
| 2-я ас. |
кіру́еш |
кіру́еце |
| 3-я ас. |
кіру́е |
кіру́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
кірава́ў |
кірава́лі |
| ж. |
кірава́ла |
| н. |
кірава́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
кіру́й |
кіру́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
кіру́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
кірава́ць несов.
1. (направлять движение) управля́ть; (лодкой, автомобилем, лошадьми и т.п. — ещё) пра́вить;
2. (осуществлять руководство) руководи́ть; ве́дать; (хозяйничать) распоряжа́ться;
к. наро́днай асве́тай — управля́ть (руководи́ть, ве́дать) наро́дным образова́нием;
3. (государством, страной) руководи́ть; пра́вить, управля́ть;
4. направля́ть;
к. ло́дку на сярэ́дзіну ракі́ — направля́ть ло́дку на середи́ну реки́;
5. перен. (побуждать) дви́гать, руководи́ть;
ім кіру́е пачуццё спага́ды — им дви́жет (руководи́т) чу́вство сострада́ния;
6. грам. управля́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кірава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак.
1. кім-чым. Карыстаючыся прыборамі, рычагамі і пад., рэгуляваць ход, рух, работу каго‑, чаго‑н. Кіраваць машынай. Кіраваць канём. □ Вадзік трымаў у руках вудачкі, Сашка кіраваў лодкай. Гамолка. // Рабіць уплыў на развіццё чаго‑н., на ход якога‑н. працэсу. — Не можам кіраваць сонечным святлом, дык трэба кіраваць зямлёю. Кулакоўскі. / Пра сродкі кіравання чым‑н. Па быстрыні човен імчыць, як маторка, толькі паспяваў, кіраваць вяслом. Гамолка.
2. кім-чым. Быць на чале чаго‑н., накіроўваць дзейнасць каго‑, чаго‑н. Кіраваць дзяржавай. □ Мікалай Каржанец сам згадзіўся кіраваць гаспадаркай і на цвёрдыя ногі паставіць калгас. Бялевіч. // Накіроўваць чые‑н. ўчынкі, дзеянні, быць пабуджальнай прычынай, пачаткам чаго‑н. Пачуццё любві да роднай зямлі кіравала аўтарам, калі ён выступіў з крытыкай побыту і нораваў польскіх магнатаў, шляхты і іх абслугі. Казека. // Разм. Мець уладу над кім‑н., распараджацца кім‑н. Зараз жа знайшоў [Крушынскі] тлумачэнне: «Жонка кіруе старым...». Бядуля. // Дырыжыраваць хорам, аркестрам. Кіраваць аркестрам.
3. Разм. Тое, што і кіравацца (у 2 знач.). Брычка зварочвае на поплаў, кіруе проста да стагоў. Асіпенка.
4. каго-што. Разм. Паказваць каму‑, чаму‑н. пэўны напрамак; накіроўваць. Праз рачныя броды Кіраўнік атрада Кіруе падводы. Куляшоў.
5. чым. У граматыцы — патрабаваць пасля сябе пэўнага ўскоснага склону. Пераходныя дзеясловы кіруюць вінавальным склонам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кірава́ць ’рэгуляваць рух, работу’, ’быць на чале чаго-н.’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., Шат., Касп., Мал., ТС, Гарэц., Сержп. Пр., Яруш., Сцяшк.). Укр. керувати ’тс’. Запазычанні з польск. kierować ’тс’, якое ў сваю чаргу з ням. kehren у тым жа значэнні (Слаўскі, 2, 156; ЕСУМ, 2, 426; Кюнэ, Poln., 64).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
руководи́ть несов. кірава́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
управля́ть несов. кірава́ць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адміністрава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; незак.
1. Пра адміністрацыю: кіраваць чым-н. (спец.).
2. перан. Кіраваць чым-н. фармальна, бюракратычна (неадабр.).
|| наз. адміністрава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заве́довать несов. зага́дваць; кірава́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пра́витьI несов.
1. (управлять страной, государством и т. п.) кірава́ць, пра́віць; (руководить) кірава́ць;
пра́вить страно́й кірава́ць краі́най;
2. (лодкой, автомобилем, лошадьми и т. п.) кірава́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)