удо́бно

1. нареч. выго́дна, зру́чна, ёмка;

удо́бно усе́сться выго́дна (зру́чна, ёмка) усе́сціся;

2. безл., в знач. сказ. (достаточно удобства) выго́дна, зру́чна;

мне в э́том костю́ме удо́бно мне ў гэ́тым касцю́ме выго́дна (зру́чна);

мне и тут удо́бно мне і тут выго́дна (зру́чна);

3. безл., в знач. сказ. (подходит) зру́чна;

мне удо́бно пое́хать в о́тпуск в а́вгусте мне зру́чна пае́хаць у адпачы́нак у жні́ўні;

4. безл., в знач. сказ. (прилично) прысто́йна, зру́чна, ёмка;

удо́бно ли это сде́лать? ці прысто́йна (зру́чна, ёмка) гэ́та зрабі́ць?;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

браць, бяру́, бярэ́ш, бярэ́; бяро́м, бераце́, бяру́ць; бяры́; незак.

1. каго-што. Захопліваць рукой або чым-н. іншым, прымаць у рукі.

Б. хлеб са стала.

Б. мяшок на плечы.

2. каго-што. Авалодваць сілай кім-, чым-н.; дамагацца ў барацьбе.

Б. у палон.

Б. штурмам крэпасць.

3. каго-што. Прымаць з якой-н. мэтай, на пэўных умовах.

Б. на зборы.

Б. на работу.

4. што. Атрымліваць у сваю ўласнасць, у сваё карыстанне.

Б. таксі.

Б. усё ад жыцця.

5. чым. Перамагаць у схватцы; перамагаць з дапамогай чаго-н.

Б. хітрасцю.

6. што. Пераадольваць.

Б. бар’ер.

7. што. Спаганяць што-н.

Б. штраф.

8. Спраўна дзейнічаць (пра рэжучыя прадметы, зброю і пад.).

Брытва добра бярэ.

Стрэльба далёка бярэ.

9. Выкарыстоўваць, займаць, выдаткоўваць.

Машына бярэ многа бензіну.

10. Трымацца пэўнага напрамку; накіроўвацца.

Б. прама.

11. каго-што. Дамаўляцца аб выкарыстанні чаго-н.; аказваць падтрымку каму-н.

Б. адпачынак.

Б. пад абарону.

12. што. Купляць.

Б. білет.

13. што. Есці, піць (часцей з адмоўем).

Нічога ў рот не б.

14. Жаніцца з кім-н.

Б. за жонку.

◊

Браць голымі рукамі (разм.) — авалодваць кім-, чым-н. без асаблівых цяжкасцей.

Браць горлам (разм., неадабр.) — дамагацца чаго-н. крыкам.

Браць да сэрца (разм.) — востра ўспрымаць і перажываць за што-н.

Браць з бою (боем) — дамагацца чаго-н. энергічнымі дзеяннямі.

Браць на цыгундар (разм.) — прыцягваць да адказнасці.

Браць ногі на плечы (у рукі) (разм., жарт.) — уцякаць што ёсць сілы.

|| зак. узя́ць, вазьму́, во́зьмеш, во́зьме; во́зьмем, во́зьмеце, во́зьмуць; узя́ў, узяла́, -ло́, -лі́; вазьмі́; узя́ты; наз. узя́цце, -я, н. (да 2, 3 і 6 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пусці́ць, пушчу́, пу́сціш, пу́сціць; пу́шчаны; зак.

1. каго-што. Перастаць трымаць, даць каму-, чаму-н. волю, выпусціць.

П. птушку на волю.

2. каго-што. Дазволіць, даць магчымасць каму-, чаму-н. ісці ці ўвайсці куды-н.

П. у адпачынак. П. жывёлу на пашу. П. ў хату. П. начаваць.

3. што. Прывесці ў рух, у дзеянне, у рабочы стан.

П. гадзіннік. П. струмень вады. П. аўтаматычную лінію.

4. каго-што. Прымусіць, даць магчымасць каму-н. рухацца якім-н. чынам ці куды-н.

П. каня наўскач. П. плуг глыбей у зямлю.

5. каго-што. У спалучэнні з назоўнікамі ўжыв. ў знач. падвергнуць чаму-н. або выкарыстаць з якімі-н. мэтамі, накіраваць у якуюн. сферу дзейнасці.

П. у абыходак. П. участак пад авёс.

6. што. Распаўсюдзіць, разнесці (разм.).

П. погалоску. П. плётку.

7. што. Кінуць што-н. у каго-, што-н.

П. камень у акно. П. грошы на вецер (перан.; патраціць дарэмна, упустую).

8. (1 і 2 ас. не ўжыв.), што. Даць з сябе парастак, карані.

П. атожылкі.

9. ( 1 і 2 ас. не ўжыв.). Не вытрымаўшы напружання, цяжару, перастаць утрымліваць што-н. (разм.).

У мяшку пусціла шво.

10. асаб. і безас. Адтаяць (разм.).

Балота месцамі пусціла.

Замарозіла, а потым зноў пусціла.

◊

Пусціць (з) агнём або (з) дымам што (разм.) — спаліць.

Пусціць з торбай каго (разм., уст.) — давесці да жабрацтва.

Пусціць на свет каго-што (разм.) — нарадзіць, даць жыццё.

Пусціць юшку каму (разм.) — ударыць, разбіць нос да крыві.

|| незак. пуска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. пуск, -у, м. (да 3 знач.).

П. ракеты.

|| прым. пускавы́, -а́я, -о́е.

П. аб’ект.

Пускавая ўстаноўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пра́ва ср., в разн. знач. пра́во;

~вы́ чалаве́ка — права́ челове́ка;

мець п. — име́ть пра́во;

○ усеагу́льнае вы́барчае п. — всео́бщее избира́тельное пра́во;

пасі́ўнае вы́барчае п. — пасси́вное избира́тельное пра́во;

~вы́ грамадзя́нства — права́ гражда́нства;

а́ўтарскае п. — а́вторское пра́во;

п. на пра́цу (на адпачы́нак, на адука́цыю) — пра́во на труд (на о́тдых, на образова́ние);

п. прыста́нішча — пра́во убе́жища;

дзяржа́ўнае п. — госуда́рственное пра́во;

прыго́ннае п. — крепостно́е пра́во;

ры́мскае п. — ри́мское пра́во;

магдэбу́ргскае п. — магдебу́ргское пра́во;

рэ́чавае п. — ве́щное пра́во;

◊ кула́чнае п. — кула́чное пра́во;

сваё п. пра́віць — гнуть свою́ ли́нию;

на птушы́ных ~ва́х — на пти́чьих права́х;

пра́віць п. — управля́ть, распоряжа́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пра́во​I в разн. знач. пра́ва, -ва ср.;

всео́бщее избира́тельное пра́во усеагу́льнае вы́барчае пра́ва;

пра́во на труд, на о́тдых, на образова́ние пра́ва на пра́цу, на адпачы́нак, на адука́цыю;

име́ть пра́во мець пра́ва;

води́тельские права́ вадзі́цельскія правы́, правы́ кіро́ўцы;

◊

по пра́ву па пра́ве;

с по́лным пра́вом з по́ўным пра́вам;

в пра́ве ма́ю (ма́еш, ма́е) пра́ва, ма́юць правы́;

на права́х (кого, чего) на права́х (каго, чаго);

вступи́ть в свои́ права́ уступі́ць у свае́ правы́;

на пти́чьих права́х на птушы́ных права́х;

на ра́вных права́х на ро́ўных права́х.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сумава́ць, ‑мую, ‑муеш, ‑муе; незак.

1. Адчуваць сум, смутак; аддавацца душэўнай горычы. Недзе, далёка, Сумуе гаротная матка. Танк. Паблізу ад сябе .. [Марыля] чуе ласкавы, спачувальны голас: — Не сумуйце так, ле пакутуйце. Кулакоўскі. [Маці:] — А Надзя твая [Федзечка] вельмі сумуе. Часта да нас забягае і ўсё плача. Няхай. // Журыцца. Першыя дні, калі бацька паехаў у адпачынак, Надзейка, прыходзячы дадому, сумавала. Хадкевіч. [Цімох:] — А з добрымі людзьмі ніколі сумаваць не будзеш.. ніколі самотнай сябе не адчуеш. Дубоўка. Не пішы аб тым мне, Што ўсё сумуеш, Я таксама, знаю, Сёння не засну. Тарас. / у перан. ужыв. Сумуе клён у поплаве на грудзе. Русак.

2. па кім-чым. Адчуваць душэўную трывогу, маркоту; тужыць па кім‑, чым‑н. У першы дзень Міхась сумаваў па матцы. Якімовіч. Вось і тая зямля, дзе дужэў ты і рос, Па якой сумаваў столькі зім, столькі вёсен. Кірэенка. Скажу адно, можа, ніхто так не сумуе па цёплым слове з дому, як салдат. Скрыган. // Зазнаваць патрэбу ў чым‑н.; перажываць без чаго‑н. [Марына] нярэдка сумавала па заводу. Шахавец. І трэба сказаць — сумуюць па ёй [лесарубнай справе] яго багатырскія плечы! Якімовіч. // Маркоціцца (пра жывёл). Недзе ў хляве сумавала ахрыплым голасам цялё. Чорны.

3. Нудзіцца. У хаце, быццам у вуллі, Тут сумаваць няма калі! Барадулін. Прыходзіць дадому. Сумуе адзін... Якую прыдумаць работу? Бялевіч. // Знаходзіцца ў бяздзейнасці (пра рэчы). І стаяць, сумуюць санкі, Не знайсці хлапцам гулянкі, Бо не выпаў снег. Кірэенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Rúhe

f -

1) спако́й; нерухо́масць; тэх. нерабо́чы стан;

ímmer mit der ~! цішэ́й!;

lássen Sie mich in ~! пакі́ньце мяне́ ў спако́і!;

sich nicht aus der ~ bríngen lássen* захава́ць спако́й;

sich (D) kéine ~ gönnen не ве́даць спако́ю;

zur ~ kómmen* адпачы́ць, мець пярэ́дых;

j-n in ~ lássen* даць спако́й каму́-н., адчапі́цца ад каго́-н.

2) адпачы́нак, сон;

sich zur ~ begében* кла́сціся спаць

3) цішыня́, ціш; пара́дак;

~! ці́ха!, спако́йна! ~ hálten*! захо́ўвайце цішынр!

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

scrape​2 [skreɪp] v.

1. скрэ́бці, скаблі́ць; адчышча́ць;

scrape a plate вы́лізаць усё да кро́плі;

scrape one’s chin with a razor infml галі́цца

2. (against/on) абдзіра́ць;

scrape one’s knee against a stone абдзе́рці кале́на аб ка́мень

3. : scrape a living канцы́ стачы́ць;

scrape and save адкла́дваць па капе́ечцы

♦

scrape home з ця́жкасцямі дасягну́ць сваёй мэ́ты

scrape by [ˌskreɪpˈbaɪ] phr. v. сяк-так перабіва́цца; адо́льваць з ця́жкасцямі;

He can scra pe by in German. Ён сяк-так размаўляе па-нямецку.

scrape off [ˌskreɪpˈɒf] phr. v. саскраба́ць, саскрэ́бваць

scrape out [ˌskreɪpˈaʊt] phr. v. выскраба́ць, выскрэ́бваць

scrape through [ˌskreɪpˈθru:] phr. v. праціска́цца, прала́зіць;

She scraped through her exam. Яна з грахом папалам вытрымала экзамен.

scrape up [ˌskreɪpˈʌp] phr. v. наскраба́ць, наскрэ́бваць; збіра́ць з ця́жкасцямі;

Can you scrape up enough money for a holiday? Ты можаш наскрэбці дастаткова грошай на адпачынак?

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

час, -у, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Бесперапынная і пастаянная змена мінут, гадзін, дзён і пад.

Ішоў ч., і наступіла лета.

Ч. не стаіць на месцы.

2. Прамежак пэўнай працягласці ў паслядоўнай змене гадзін, дзён, гадоў і пад., у які што-н. адбываецца.

Скараціць ч. вучобы.

Вольны ч.

Ч. падрыхтоўкі да спаборніцтваў.

3. Нейкі пэўны момант, у які што-н. адбываецца.

Ч. абеду.

Ч. адпраўлення цягніка.

Вызначыць ч. сходу.

4. Пара года, дня і пад.

Вячэрні ч.

Летні ч.

5. Перыяд, эпоха ў гісторыі або жыцці чалавека, народа, дзяржавы.

Даваенны ч. 3 незапамятных часоў.

6. Зручны момант, спрыяльная пара для чаго-н.

Упусціць ч. уборкі.

Самы ч. пайсці ў адпачынак.

Ч. сеяць.

7. У філасофіі: адна з асноўных аб’ектыўных (разам з прасторай) форм існавання матэрыі.

Паза часам і прасторай няма руху матэрыі.

8. У граматыцы: катэгорыя дзеяслова, якая выражае адносіны дзеяння або стану да моманту гаворкі або да якога-н. іншага моманту.

Цяперашні ч.

Прошлы ч.

Будучы ч.

○ Каменданцкі час — забарона без асобага дазволу з’яўляцца на вуліцах населенага пункта ў пэўны час пры аб’яўленні ваеннага або асаднага становішча.

Мясцовы час — час, які ўстанаўліваецца для пэўнага геаграфічнага пояса, раёна, для пэўнай мясцовасці.

◊

Адзін час — на працягу нейкага часу; некалі, даўней.

Ад часу да часу; час ад часу — калі-нікалі, зрэдку.

Без часу — заўчасна, не пражыўшы адведзены час.

Да часу —

1) часова;

2) раней тэрміну.

З часам — у будучым, некалі.

На скорым часе — неўзабаве, хутка.

На часах — на апошнім месяцы цяжарнасці (пра жанчыну).

Па часе — пасля таго, як ужо што-н. здарылася.

Тым часам — адначасова з гэтым, у той самы момант.

У добры час — пажаданне поспеху, удачы каму-н.

У свой час —

1) некалі, калісьці, раней, у мінулым;

2) своечасова, калі ў чым-н. будзе патрэба, неабходнасць.

У час — своечасова, у патрэбны момант.

Час не чакае — нельга далей адкладваць, трэба спяшацца з выкананнем чаго-н.

Час прабіў — прыйшла, настала пара для чаго-н.

|| прым. ча́савы, -ая, -ае (да 1, 2, 4 і 8 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

rest

I [rest]

1.

n.

1) сон сну m.; адпачы́нак -ку m.

a good night’s rest — спако́йны сон уначы́

to allow an hour for rest — даць адну́ гадзі́ну для адпачы́нку

2) супако́й -ю m., супакае́ньне n.

to give short rest from pain — нако́ратка супако́іць боль

3) супы́н -у m.

to bring car to rest — спыні́ць машы́ну

4) Mus. па́ўза f

5) сьмерць, магі́ла f.

2.

v.i.

1) спаць

Lie down and rest — Ляж і сьпі

2) адпачыва́ць

3) спыня́цца, затры́мвацца

4) дава́ць адпачы́ць, перадыхну́ць каму́

5) (against) абапіра́цца

The ladder rests against the wall — Драбі́на абапіра́ецца на сьцяну́

6) усклада́ць (надзе́ю на каго́)

7) ляжа́ць па́парам (пра зямлю́)

•

- be at rest

- lay to rest

II [rest]

n.

рэ́шта f.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)