2) абумоўлены законамі прыроды (напр. н. прырост насельніцтва);
3) сапраўдны, не штучны (напр. н. шоўк);
4) непрытворны, шчыры (напр. н. смех);
5) які аплачваецца натурай (таварамі, прадуктамі), а не грашыма (напр. н-ая гаспадарка, н. падатак).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
шоўк, род. шо́ўку м., в разн. знач. шёлк;
ш.-сырэ́ц — шёлк-сыре́ц;
шту́чны ш. — иску́сственный шёлк;
кру́чаны ш. — кручёный шёлк;
◊ у даўгу́ як у шаўку́ — погов. в долгу́ как в шелку́;
на пу́зе ш., а ў пу́зе шчоўк — погов. на брю́хе шёлк, а в брю́хе щёлк
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ГА́БРА
(італьян. gabbro),
магматычная інтрузіўная горная парода асноўнага саставу; глыбінны аналаг базальту. Складаецца з асн. плагіяклазу, манакліннага, радзей рамбічнага піраксену, алівіну або рагавой падманкі. Другарадныя мінералы: біятыт, нефелін, тытанамагнетыт і інш. Акцэсарныя мінералы: апатыт, пірацін, храміт, сфен і інш. Разнавіднасці: алівінавае габра, нарыт (габра з рамбічным піраксенам), лабрадарыті г.д. Раўнамерназярністая горная парода са спецыфічнай габравай структурай. Шчыльн. 2800—3200 кг/м³; трываласць на сцісканне 80—360 МПа. З інтрузіямі габра звязаны радовішчы магнетыту, тытанамагнетыту, сульфідаў нікелю, медзі і інш. Выкарыстоўваецца як абліцовачны і штучны камень, друз у буд-ве. На Беларусі габра вядомыя ў архейскім і ніжнепратэразойскім комплексах парод крышт. фундамента.
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
falsch
1.
a
1) фальшы́вы; шту́чны, падро́блены
2) няпра́вільны, памылко́вы
únter ~em Námen — пад чужы́м і́мем
éinen ~en Weg éinschlagen* — стаць на няпра́вільны шлях
2.
adv няпра́вільна, памылко́ва
~ schréiben* — піса́ць з памы́лкамі
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
шёлкв разн. знач. шоўк, род. шо́ўку м.; ядва́б, -бу м.;
иску́сственный шёлкшту́чны шоўк;
◊
на пу́зе шёлк, а в пу́зе щёлкпосл. на назе́ бот рыпі́ць, а ў гаршку́ тра́сца кіпі́ць; бо́ты но́выя, а пя́ты го́лыя; хоць без цу́кру, але ў спо́дачку.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
док
(гал. dok, англ. dock)
1) партовае збудаванне для рамонту, а часам і пабудовы суднаў;
2) штучны партовы басейн з затворам, прызначаны для стаянкі суднаў пад пагрузкай-разгрузкай у месцах з вялікімі прыліўна-адліўнымі ваганнямі ўзроўню мора;
3) зборна-разборнае збудаванне для тэхнічнага абслугоўвання вялікіх лятальных апаратаў (пераважна дырыжабляў).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ГІПНАПЕ́ДЫ́Я
(ад гіпноз + грэч. paideia навучанне),
навучанне ў час натуральнага сну. Сон (натуральны і штучны) як сродак для набыцця ведаў выкарыстоўваўся яшчэ ў старажытнасці (будыйскія святары ў Кітаі, факіры і ёгі ў Індыі і інш.). Спробу практычнага выкарыстання гіпнапедыі ў навейшы час рабілі Д.А.Фіней (1923, ЗША), А.М.Свядашч (1936, СССР). Цікавасць да гіпнапедыі і імкненне надаць ёй тэарэт. абгрунтаванне аднавіліся ў 1950—60-я г. Паводле эксперым. даных засваенне інфармацыі пры гіпнапедыі залежыць ад характару памяці, узросту навучэнца, колькасці сеансаў, аб’ёму праграмы за 1 сеанс навучання, інтанацыйнай характарыстыкі мовы. Аднак гіпнапедыя не замяняе натуральны пед. працэс; яна можа быць выкарыстана для замацавання ў памяці толькі некаторых відаў інфармацыі (замежныя словы, формулы, тэлегр. азбука і інш.).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Во́зера ’прыродны вадаём або штучны ставок’ (БРС, Яруш., Шат., Касп., Бяльк., КТС); ’ста́рык на лузе’; ’крыніца’ (Яшк.). Рус.о́зеро, дыял.о́зер, укр.о́зеро, ст.-рус.озеро, ст.-слав.ѥзеро, ѥезерь, польск.jezioro, чэш.jezero, славац.jazero, в.-луж.jezor, н.-луж.jazor, каш.jezor, серб.-харв.jȅzero, славен.jezȇro, jȇzer м. р., jézera ж. р., балг.е́зеро ’возера; крыніца ў рацэ або вільготнай глебе’. Прасл.*ęzęra — форма з перагаласоўкай jezero (БЕР, 1, 482). Роднаснымі з’яўляюцца літ.ẽžeras, ãžeras ’возера, сажалка, стаў’, лат.ezers ’тс’, ст.-прус.aśsaran ’тс’ (Бернекер, 1, 455), грэч.Ἀχέρων ’найменне ракі ў апраметнай’, ἀχερούσία ’балоцістыя воды’ (Траўтман, 73). Далей ёсць падставы для збліжэння з слав.ezъ (гл. яз) (Мейе, BSL, 25, 11 і наст.; 29, 38 і наст.; БЕР, там жа; Слаўскі, 1, 571; Машынскі, JP, 37, 299; Тапароў, Прус., 131 і наст.). Гл. таксама Фасмер, 3, 125.