Cum lupus addiscit psalmos, desiderat agnos

Нават калі воўк вывучыў псалом, ён усё роўна прагне ягнят.

Даже если волк выучит псалом, он всё равно жаждет ягнят.

бел. Хто нарадзіўся ваўком, той лісою не стане.

рус. Кривое веретено не исправится. С чем кто родился, с тем и останется. Чёрная ряса не спасёт, а белая в грех не введёт. Нет за кожей, не пришьёшь к коже. Как чёрта ни крести, а он всё равно кричит: пусти!

фр. Les loups peuvent perdre leurs dents mais non leur nature (Волки могут терять свои зубы, но не свою природу).

англ. The wolf may lose his teeth, but never his nature (Волк может потерять зубы, но не свою натуру).

нем. Ein Wolf im Schafspelz (Волк в овечьей шкуре).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

In quo nascetur asinus corio, morietur

У якой шкуры асёл народзіцца, у такой і памрэ.

В какой шкуре осёл родится, в такой и умрёт.

бел. Воўк кожны год ліняе, але нораву не мяняе. Хоць трэсні, сініца, не ўзляцець жураўлём. Калі ўродзіцца з лысінкай, то з лысінкай і памрэ. Які нарадзіўся, такі і задавіўся.

рус. Синицу хоть в пшеницу ‒ ничего не сделаешь.

фр. Quand on est bête c’est pour longtemps (Когда дурак, то это надолго). Le loup mourra dans sa peau (Волк умрёт в своей шкуре).

англ. Blood will tell (Кровь скажется). Cat after kind (Кот котом). Can the leopard change his spots? (Может ли леопард изменить свои пятна?).

нем. Der Wolf stirbt in seiner Haut (Волк издохнет в своей шкуре).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Grunnit porcellus, ut sus vetus ante, tenellus

Малое парася рохкае так, як рохкала старая свіння.

Малый поросёнок хрюкает так, как хрюкала старая свинья.

бел. Што робіць воўк, тое і ваўчаняты. Калі бацька рыбак, то і сын у ваду паглядае.

рус. Родительское слово на ветер не молвится. Свинья хрю, и поросята хрю. Щенок у матери лаять учится. За что батька, за то и дети. Молодой петух поёт так, как от старого слышал. Что у родителей слетает с языка, то у ребёнка скачет на языке.

фр. Les petits pâtissent les sottises des autres (Малыши повторяют глупости других).

англ. As the old cock crows, so crows the young (Молодой петух поёт так, как старый).

нем. Wie die Alten sungen, so zwitschern die Jungen (Как пели старые, так щебечут молодые).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

скамяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

1. Набыць выгляд і ўласцівасці каменя; ператварыцца ў камень. Ляжаць [дрэвы], пакуль не скамянеюць. Лынькоў. // перан. Стаць цвёрдым, сухім як камень. Скамянеў кавалак хлеба. □ Зямля скамянела, без вады. Няхай.

2. перан. Стаць нерухомым, замерці; застыць, здранцвець, аслупянець. Лявонка, які падбег да бацькі, скамянеў ад страху. Асіпенка. Скамянеў і вартавы пад наведзенай стрэльбай Карнея Скібы, скамянелі ўсе, уражаныя нечаканасцю налёту. М. Ткачоў. Воўк драпежны аж умлеў, З перапуду скамянеў. Якімовіч.

3. перан. Страціць здольнасць праяўляць якія‑н. пачуцці, стаць абыякавым да ўсяго. Ды ў каменным горадзе я не скамянеў! Не глядзі, прашу цябе, гэтак па мяне... Тармола. Джулія нібы скамянела ў панылай маўклівасці, бровы яе зусім самкнуліся, на твары ценем лёг выраз рашучай упартасці. Быкаў. Маё сэрца скамянела, Быццам чорны птах. Гаўрусёў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

усхадзі́цца, ‑хаджуся, ‑ходзішся, ‑ходзіцца; зак.

Дайсці да крайняй ступені праяўлення чаго‑н., раз’юшыцца. Дзед Нупрэй так усхадзіўся з нажом, што нечакана аж перарэзаў грабільна і, плюнуўшы злосна, кінуў яго за плот. Лынькоў. — Гэта ж пяць вёрст да тае школы, а зімою без ботаў і кажуха хлопец замерзне. А дзе я іх вазьму яму? — усхадзілася бабка. Каліна. У засценку ўсхадзіліся пеўні, спявалі без пары, — напэўна, на перамену надвор’я. Чарнышэвіч. // Пачаць дурэць, сваволіць. Усхадзіліся дзеці — не суняць. // Пачаць бушаваць, разбушавацца (пра з’явы прыроды). Усхадзіўся вецер. □ Усхадзіўся лес шумлівы, — Вые воўк. Конь спаткнуўся палахлівы. Стой, яздок! Чарот. [Дзяўчына:] — Мароз страшэнны, завіруха ўсхадзілася такая, што, здаецца, машыну перакуліць. Марціновіч. // Абвастрыцца (пра хваробы). Калі ўсходзіцца радыкуліт, можна грэлку прыкласці. Гроднеў. Той дзень.. [жанчына] ледзь дабыла да вечара — усхадзіўся жывот, ламала паясніцу, паднялася гарачка. Дамашэвіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лёгкий в разн. знач. лёгкі;

лёгкая инду́стри́я, промы́шленность лёгкая інду́стрыя, прамысло́васць;

лёгкая атле́тика спорт. лёгкая атле́тыка;

лёгкое вино́ лёгкае віно́;

лёгкое чте́ние разг. лёгкае чыта́нне;

◊

с лёгкой руки́ з лёгкай рукі́;

лёгок на поми́не! лёгкі на ўспамі́н; ≅ пра воўка памо́ўка, а воўк і тут;

с лёгким се́рдцем з лёгкім сэ́рцам;

с лёгким па́ром з лёгкай па́рай.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

Навой ’дэталь у кроснах’ (Бяльк., Гарэц., Тарн., Сцяшк. МГ, Сл. ПЗБ, ТС), навоі ’частка кроснаў’ (Воўк-Лев., Татарк.), навойка ’тс’ (полац., Нар. сл.; Янк. 1, Мат. Гом., ТС). Укр. навій, рус. наво́й, польск. nawój, чэш. návoj, славац. návoj, н.-луж. nawój ’тс’, серб.-харв. дыял. на́вој ’дзве расошкі, на якія кладзецца задняе вараціла пры навіванні асновы’. Да навіваць, віць, параўн. навіць ’наматаць’ (Бяльк.), першапачаткова адносілася, відаць, да задняга вала ў кроснах, пра што сведчыць значэнне серб.-харв. дыялектнай назвы (Машынскі, Kultura, 1, 349), і звязвалася з навіваннем нітак асновы на яго; не выключана, што гэтым словам называлася само навітае прадзіва, пра што можа сведчыць балг. дыял. навой ’тонкая звітая вяроўка, якой абвязваюць абмоткі на нагах’, перанос назвы на вараціла і іншыя дэталі, якія звычайна маюць праславянскія назвы, праз стадыю ’вал з навітым на яго прадзівам’, параўн. докш. Навой — пяць губак і болей (Сл. ПЗБ). Адносна чаргавання гл. Шустар-Шэўц, 994.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Uxori nubere suae (Martialis)

Быць жонкай у сваёй жонкі.

Быть женой у своей жены.

бел. Бедная тая дамова, дзе вала бадзе карова. Хай таго вала воўк з’есць, што кароўка б’е. Хай згарыць тая карова, што вала збарола. Дзе баба панам, там чорт камісарам.

рус. Быть у своей жены под каблуком. Худо мужу тому, у которого жена большая в дому. Жена верховодит, так муж по соседям бродит. Жена мужа и не бьёт, а под свой норов ведёт.

фр. C’est sa femme qui porte le pantalon (Это его жена носит брюки). Être sous la pantoufle de sa femme (Быть под башмаком y жены).

англ. To live under the cat’s foot (Жить у кошки под лапкой).

нем. Die Frau prügelt ihren Mann nicht, hält ihn aber unter dem Pantoffel (Жена не бьёт своего мужа, но держит его под домашней туфлей/башмаком).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Homo homini lupus est (Plautus)

Чалавек чалавеку воўк.

Человек человеку волк.

бел. Быка бойся спераду, а чалавека з усіх бакоў.

рус. Друг у друга ломоть из рук выбивает. Козла бойся спереди, коня ‒ сзади, а человека ‒ со всех сторон. Злой чело век у кого милости просит, того и поносит. Злой человек у кого ест да пьёт, с того же и голову рвёт.

фр. Il faut se carder du devant d’un bœuf, du derrière d’un âne et d’un moine de tous côtés (Надо остерегаться козла спереди, осла сзади, а монаха ‒ со всех сторон).

англ. Man is a wolf to man (Человек человеку волк).

нем. Den Geißbock fürchte von vorn, das Pferd von hinten, den bös-haften Menschen von allen Seiten (Бойся козла спереди, коня сзади, злого человека со всех сторон). Ein Mensch ist des anderen Wolf (Человек человеку волк).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

марскі́ в разн. знач. морско́й;

~ка́я вада́ — морска́я вода́;

~ка́я трава́ — морска́я трава́;

м. флот — морско́й флот;

~ка́я пяхо́та — морска́я пехо́та;

○ м. клі́мат — морско́й кли́мат;

м. ву́зел — морско́й у́зел;

~ка́я капу́ста — морска́я капу́ста;

~ка́я зо́рка — зоол. морска́я звезда́;

м. леў — морско́й лев;

~ка́я мі́ля — морска́я ми́ля;

~ка́я хваро́ба — морска́я боле́знь;

◊ м. воўк — морско́й волк

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)