пра́ва¹, -а, мн. правы́, право́ў, права́м, н.
1. Сукупнасць устаноўленых і ахоўваемых дзяржаўнай уладай норм і правіл, што рэгулююць адносіны людзей у грамадстве, а таксама навука, якая вывучае гэтыя нормы.
Правы чалавека.
Выбарчае п.
2. Ахоўваемая дзяржавай, узаконеная магчымасць, свабода што-н. рабіць, ажыццяўляць.
Правы і абавязкі грамадзян. П. на адукацыю.
П. голасу.
3. Магчымасць дзейнічаць якім-н. спосабам.
П. кантролю.
Мець п. на што-н.
4. Падстава, прычына.
Вы не маеце п. на мяне крычаць.
Я гэта магу сказаць з поўным правам.
5. мн. Дакумент, які дазваляе каму-н. кіраваць аўтамабілем, матацыклам і пад.
Атрымаць вадзіцельскія правы.
◊
Сваё права правіць (разм.) — настойваць на сваім.
|| прым. прававы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).
Прававыя нормы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
працава́ць, -цу́ю, -цу́еш, -цу́е; -цу́й; незак.
1. Займацца якой-н. працай, ажыццяўляць якую-н. дзейнасць.
П. у полі.
Хто працуе, той і мае (прыказка). Хто працуе, таму і шанцуе (прыказка). П. здзельна.
П. над помнікамі старой пісьменнасці (вывучаць іх). П. над сабой (удасканальваць сябе ў чым-н.). П. са слоўнікам.
2. Мець дзен. які-н. занятак, пасаду, служыць.
П. на фабрыцы.
П. у калгасе.
П. бухгалтарам.
3. на каго-што. Абслугоўваць каго-, што-н. сваёй працай.
П. на сябе.
Завод працаваў на абарону.
4. чым. Прыводзіць у дзеянне, кіраваць чым-н.
П. вёсламі.
П. рукамі і нагамі ў вадзе (плысці).
5. Знаходзіцца ў дзеянні, выконваць свае функцыі.
Матор працуе без перабояў.
Сэрца нармальна працуе.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
быстрыня́, ‑і; мн. быстрыні, ‑рынь; ж.
1. Імклівая бурная з вірамі плынь у рацэ. [Толя] сеў на лавачку кармы, адапхнуўся ад берага на быстрыню і пачаў працаваць шастом. Брыль. Па быстрыні човен імчыць, як маторка, толькі паспявай кіраваць вяслом. Гамолка.
2. Вялікая хуткасць, імклівасць. І раптам, падкраўшыся зусім блізка, [воўк] маланкаю кідаецца на вепра і хватае яго зубамі за чэрава знізу і з такою ж быстрынёю адскоквае ад яго. Колас. Чуткі аб тым, што на праўленні будуць абмяркоўвацца паводзіны Змітрака Кастрыцы, абляцелі ўвесь калгас з выключнае, быстрынёй. Стаховіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
dowodzić
dowodzi|ć
незак.
1. даводзіць; прыводзіць;
2. czego даказваць, даводзіць што;
dowodzić swych racji — ён даводзіць сваю рацыю;
3. czym камандаваць, кіраваць чым
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
нясто́мны, ‑ая, ‑ае.
1. Які не ведае стомы; вынослівы. Нястомная і няўрымслівая Каця запісалася ва ўсе гурткі і ўсюды паспявала. Шамякін. Леанід Васільевіч, трапны стралец і нястомны хадок, ідзе далей па падсохламу балоту, уважліва разглядаючы сляды. В. Вольскі. // Настойлівы, упарты. Паэт быў шчырым у сваіх ацэнках і нястомным у пошуках новага, што магло б узбагаціць паэзію. Майхровіч.
2. Неаслабны, пастаянны. Я прыпамінаю Палессе з яго нястомным гоманам птушак. Галавач. Павел, калі яго пасля брыгадзірства паслалі кіраваць работай клуба, выдатна спраўляўся і з гэтым абавязкам. Патрэбны былі нястомная выдумка, кемлівасць і душа. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
captain
[ˈkæptən]
1.
n.
1) капіта́н -а m. (карабля́)
2) капіта́н -а m. (у во́йску)
3) правады́р -а́ m.; палкаво́дзец -ца m.
4) Sport капіта́н -а m. (дружы́ны, кама́нды)
2.
v.t.
кірава́ць, кама́ндаваць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
prowadzić
prowadzi|ć
незак.
1. весці;
~ć kogo za rękę — весці каго за руку;
droga prowadzić do miasta — дарога вядзе да горада;
~ć rozmowę — весці гутарку; гутарыць; размаўляць;
2. co весці, кіраваць, займацца чым;
~ć samolot — кіраваць самалётам;
~ć działalność kulturalną — займацца культурнай дзейнасцю;
~ć gospodarstwo domowe — весці хатнюю гаспадарку; займацца хатняй гаспадаркай
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
gebíeten
*
1.
vt зага́дваць
j-m Rúhe ~ — закліка́ць каго́-н. да спако́ю
die Úmstände ~ es — гэ́тага патрабу́юць абста́ві- ны [акалі́чнасці]
2.
vi (über A) кірава́ць, распараджа́цца (чым-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
авало́даць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. Захапіць, узяць сілай; завалодаць. Спроба ворага з ходу авалодаць пераправай.. не ўдалася. Брыль. // перан. Падначаліць сабе, падпарадкаваць свайму ўплыву. Авалодаць увагай.
2. Ахапіць, апанаваць (пра стан, думкі, пачуцці). Цяжкая стома авалодала ўсім целам, не хапала паветра. Гамолка. «Глупства ўсё гэта, не можа быць», — суцяшаў сам сябе Казімір, як бы баючыся таго новага пачуцця, што авалодала ўсёй яго істотай. Краўчанка.
3. Трывала засвоіць што‑н., навучыцца карыстацца, кіраваць чым‑н. Авалодаць англійскай мовай. Авалодаць агратэхнікай. Авалодаць станком.
•••
Авалодаць сабой — вярнуць страчанае самамавалоданне. Госць падаўся да дзвярэй, але зноў авалодаў сабою і спакойна сеў. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
стратэ́гія, ‑і, ж.
1. Майстэрства вядзення буйных ваенных аперацый, кампаній і ўсёй вайны. Стратэгія Кутузава ў вайне з Напалеонам. Сувораўская стратэгія. □ [Бондар:] — Толькі галоўнаму камандаванню вядома, дзе трэба націснуць, дзе адпусціць. Стратэгія, — разумець трэба. Машара. // Навука аб вядзенні вайны. Лекцыі па стратэгіі. // Пра сістэму спартыўнай гульні, пры якой асобныя камбінацыі, хады падпарадкаваны агульнаму, загадзя абдуманаму плану. Стратэгія шахматнай гульні.
2. перан. Майстэрства кіраваць грамадскай, палітычнай барацьбой. Стратэгія Камуністычнай партыі. □ Уладзімір Ільіч Ленін, творча развіваючы марксізм у новых гістарычных умовах, распрацаваў стратэгію і тактыку перабудовы грамадства на сацыялістычных пачатках і паслядоўнага вырашэння на гэтай аснове нацыянальнага пытання. Машэраў.
[Грэч. stratēgia.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)