со́нны, -ая, -ае.
1. Які адбываецца ў час сну, звязаны са сном.
С. стан.
Соннае дыханне.
2. Вялы, неактыўны ад жадання спаць, які яшчэ не зусім прачнуўся.
Соннае дзіця.
3. перан. Пасіўны, бяздзейны.
Соннае жыццё.
4. Снатворны (пра лекі).
Сонныя кроплі.
○
Сонная артэрыя — вялікая парная артэрыя з двух бакоў шыі.
Сонная хвароба — інфекцыйнае захворванне, якое характарызуецца моцнай санлівасцю.
◊
Як сонная муха — запаволены і вялы.
|| наз. со́ннасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ахва́т ’хвароба жывёлы, часцей за ўсё коней, ад празмернага кармлення ці паення’ (КТС), о́хват (Клім.), ахват ’хвароба ад натугі’ (КЭС, лаг.), охват ’хвароба рук, калі іх гарачымі апускаюць у халодную ваду’ (КСТ), ахваціцца ’захварэць, выпіўшы халоднай вады, калі ўвагрэешся’ (Сцяц.), укр. охват ’хвароба: ламота ў паясніцы’, польск. ochwat ’захворванне коней ад няправільнага кармлення ці празмернай працы’, ’хвароба рук ад цяжкай працы ці ад удару’, ochwacić (ręce albo konia) ’стаміць, зрабіць няздольным да працы’, ochwacić się ’ўжыць што-небудзь празмерна, перасыціцца чым-небудзь’, славац. ochvat ’захворванне жывёлы ад прагнасці’, славац. і чэш. мар. ochvátiti se ’захварэць, прагна з’еўшы што-небудзь’ (пра жывёлу), ст.-чэш. ochvátiti sě ’стаміцца, загнацца, узмыліцца’. Да хватаць ’спяшацца’, параўн. хват, хваткі ’хуткі, лоўкі’, рус. дыял. охватывать ’многа, прагна есці’, ’хутка рабіць працу’, укр. хвата́тися спяшацца’ чэш. chvátati, славац. chvátať, в.-луж. chwatać, н.-луж. chwataś, гл. Махэк₂, 210, паводле якога не звязана з xytiti ’спяшацца’ і xvátati ’хапаць’ насуперак Брукнеру, 274; Фасмеру, 4, 239; Слаўскаму, 1, 93. Параўн. падхваціць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
аскарыдо́з
(гр. askaris, -idos = кішачны чарвяк)
гліснае захворванне, выкліканае паразітаваннем у арганізме аскарыдаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
бе́ры-бе́ры
(ад інд. beri = слабасць)
захворванне, выкліканае адсутнасцю ÿ ежы вітаміну В.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
гідрафо́бія
(ад гідра- + -фобія)
вадабоязь; віруснае захворванне ад укусу шалёнага сабакі, ваўка, ката.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
гіпавітаміно́з
(ад гіпа- + вітаміны)
захворванне, выкліканае недастатковым забеспячэннем арганізма вітамінамі (параўн. авітаміноз, гіпервітаміноз).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
нефраліты́яз
(ад гр. нефра- + -літ)
захворванне, выкліканае ўтварэннем у нырках камянёў або пяску.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
сэ́псіс
(гр. sepsis = гніенне)
цяжкае інфекцыйнае захворванне, якое выклікаецца заражэннем крыві гнаяроднымі мікробамі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
цыклаты́мія цыклатымі́я
(ад цыкла- + гр. thymos = душа)
псіхічнае захворванне (псіхоз), лёгкая форма цыклафрэніі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Малочніца 1 ’малачай-сонцагляд, Euphorbia helioscopia L.’ (віц., Кіс.). Да малако (гл.). Параўн. таксама малочнік 4. Мена роду магла адбыцца пад уплывам лац. назвы Euphorbia (ж. р.).
Малочніца 2 ’мастыт’ (навагр., Нар. сл.), ’захворванне слізістай абалонкі рота ў немаўлят’ (ТСБМ), рус. сіб., каўказск. молочница ’мастыт’, арханг. ’малочныя зубы ў дзяцей’, польск. mlecznica ’ліхаманка стрававальных шляхоў’. Да малако (гл.), малочны. Аб суфіксе гл. Сцяцко, Афікс. наз., 111 і ламаві́ца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)