разе́ц, -зца́ м., в разн. знач. резе́ц;
така́рны р. — тока́рный резе́ц;
р. ску́льптара — резе́ц ску́льптора;
скі́віца ма́е чаты́ры разцы́ — че́люсть име́ет четы́ре резца́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Лепш адзін верабей у правай руцэ, чым чатыры ў паветры.
Лучше один воробей в правой руке, чем четыре в воздухе.
Гл.: Est avis...
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
резе́ц в разн. знач. разе́ц, -зца́ м.;
тока́рный резе́ц така́рны разе́ц;
резе́ц ску́льптора разе́ц ску́льптара;
ка́ждая че́люсть име́ет четы́ре резца́ ко́жная скі́віца ма́е чаты́ры разцы́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
четы́режды нареч. чаты́ры разы́;
четы́режды геро́й чаты́ры разы́ геро́й; (об умножении) чаты́ры ў…, чаты́ры разы́ па…;
четы́режды четы́ре чаты́ры ў чаты́ры, чаты́ры разы́ па чаты́ры.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Totus de capsula (Seneca)
Увесь са шкатулкі (аб франтах).
Весь из шкатулки (о щёголях).
бел. Прыбралася, як лялька. Прыбралася, як на вяселле. Прыбраўся, як поп на службу.
рус. Словно с иголочки. Одетый с иголочки.
фр. Être tiré à quatre épingles (Быть застёгнутым на четыре булавки).
англ. Dressed to kill (Разодет, чтобы всех поразить).
нем. Wie aus dem Ei gepellt (Как из яйца вылупленный).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Errat interdum quadrupes
Іншым разам спатыкаецца чатырохногі.
Иногда спотыкается четвероногий.
бел. Конь на чатырох нагах і то спатыкаецца.
рус. Конь на четырех ногах и то спотыкается. И на доброго коня бывает спотычка. С кем греха не бывает.
фр. Il n’est si bon cheval qui ne bronche (Нет такого хорошего коня, который не спотыкается).
англ. A horse stumbles that has four legs (И конь о четырёх ногах спотыкается).
нем. Strauchelt doch auch ein Pferd, und hat doch vier Beine (И конь спотыкается, хотя у него четыре ноги).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
ВЕДА́НТА
(санскр., літар. канец ведаў),
рэлігійна-філасофская сістэма ў інд. філасофіі. Узнікла на аснове абагульнення каментарыяў да тэкстаў Ведаў (упанішад; гл. Веды) і часткова эпічных тэкстаў («Рамаяна», «Махабхарата», «Бхагавадгіта»). Уключае ўласна веданту, некаторыя вучэнні вішнуізму, шываізму, а таксама неаіндуізму. Асн. філас. катэгорыі веданты: брахман (касм. душа), атман (індывід. душа), пуруша (абстрактны духоўны пачатак), пракрыці (абстрактны матэрыяльны пачатак, прырода), артха (сэнс, значэнне), джняна (веды), авастха (псіхічны стан) і мая (ілюзія). Вышэйшая рэальнасць і прычына ўсяго існага — вечны Брахман. Мэтай быцця веданта лічыць «вызваленне», дасягненне адзінства з Богам шляхам поўнага адыходу ад рэальнасці і паглыблення ў чыстае мысленне.
Мяркуюць, што мудрэц Бадараян (каля 4—3 ст. да н.э.) сістэматызаваў вучэнні ў «Брахма-сутры» («Веданта-сутры»), што існавалі ў 7 ст. да н.э. Каментарыі да іх далі пачатак школам веданты — Шанкары, Рамануджы, Мадхвы, Валабхі, Німбаркі і інш., якія разыходзяцца ў поглядах на індывід. Я (джыву) і Брахман. Веданта значна паўплывала на індуізм. Прадстаўнікі неаведантызму 20 ст. Р.Тагор, С.Радхакрышнан і інш.
Літ.:
Чаттерджи С., Датта Д. Введение в индийскую философию: Пер. с англ. М., 1955;
Боги, брахманы, люди: Четыре тысячи лет индуизма: Пер. с чеш. М., 1969;
Костюченко В.С. Классическая веданта и неоведантизм. М., 1983.
А.В.Гурко.
т. 4, с. 55
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Со́рак ‘лік і лічба 40’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Стан.), со́рок ‘тс’ (ТС), ст.-бел. сорок. Укр., рус. со́рок, стараж.-рус. сорокъ ‘сорак’, ‘звязка з 40 скур собаля’. Польск. sorok ‘звязка з 40 скур собаля’ (XVІ–XVІІ стст.) запазычана з рус. (Брукнер, 507). Гэтае слова замяніла больш старажытнае четыре десѧте. У старабеларускай мове яшчэ ў XVII ст. для абазначэння лічэбніка ўжывалася четыредесять і сорокъ, а ў XVI і XVII стст. сорокъ таксама шырока ўжывальнае як адзінка лічэння футравых скурак (гл. Скурат, Меры, 167–168). Існуючыя этымалогіі спрэчныя. Тлумачылі (Міклашыч, 316; Брукнер, там жа і інш.) з грэч. (τε)σσαρακοντα ‘сорак’, новагрэч. σαράντα, або з грэч. τεσσαρακοστή, с.-грэч. σαρακοστή ‘саракадзённы пост’, але гэта версія не ўлічвае значэння ‘звязка футравых скурак’. Таму дапускалі сувязь з сарочка (гл.) аналагічна ст.-сканд. serkr ‘кашуля’ і ‘200 скур’; гл. Кіпарскі, Gemeinslav., 100; Фасмер, 3, 722–723 з літ-рай. Груненталь (AfslPh, 42, 318) прыводзіць яшчэ славац. meru ‘сорак’ з венг. mérő ‘футра’. Трубачоў (у Фасмер, 3, 723) не выключае магчымасці запазычання ст.-усх.-слав. *съркъ, да якога можа ўзыходзіць сорак, з цюркскіх моў, параўн. тур. kirk ‘сорак’, з дысіміляцыяй k — k > s — k. Агляд праблематыкі гл. Жураўлёў, Язык и миф, 641–642. Гл. яшчэ ЕСУМ, 5, 356.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзе́янне ср., в разн. знач. де́йствие;
дз. ро́ўна супрацьдзе́янню — де́йствие равно́ противоде́йствию;
прыве́сці машыну́ ў дз. — привести́ маши́ну в де́йствие;
зако́н адваро́тнага ~ння не ма́е — зако́н обра́тного де́йствия не име́ет;
дз. паэ́мы — де́йствие поэ́мы;
чаты́ры ~нні арыфме́тыкі — четы́ре де́йствия арифме́тики;
вае́нныя ~нні — вое́нные де́йствия;
каэфіцые́нт кары́снага ~ння — коэффицие́нт поле́зного де́йствия
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дада́ць сов.
1. (дать недостающее) дода́ть;
аста́тнія гро́шы дада́м за́ўтра — остальны́е де́ньги дода́м за́втра;
2. мат. приба́вить;
да трох д. чаты́ры — к трём приба́вить четы́ре;
3. (сказать или написать в дополнение к чему-л.) доба́вить, приба́вить;
да ска́занага не́чага д. — к ска́занному не́чего доба́вить (приба́вить);
4. (присоединить) приложи́ть;
да зая́вы трэ́ба д. характары́стыку — к заявле́нию ну́жно приложи́ть характери́стику
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)