пакілза́ць

‘пакласці цуглі ў рот каню (пакілзаць каня)’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. пакілза́ю пакілза́ем
2-я ас. пакілза́еш пакілза́еце
3-я ас. пакілза́е пакілза́юць
Прошлы час
м. пакілза́ў пакілза́лі
ж. пакілза́ла
н. пакілза́ла
Загадны лад
2-я ас. пакілза́й пакілза́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час пакілза́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

цугля́ць

‘класці ў рот каню цуглі, кілзаць каня’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. цугля́ю цугля́ем
2-я ас. цугля́еш цугля́еце
3-я ас. цугля́е цугля́юць
Прошлы час
м. цугля́ў цугля́лі
ж. цугля́ла
н. цугля́ла
Загадны лад
2-я ас. цугля́й цугля́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час цугля́ючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

wędzidło

н. муштук, цуглі

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

закілза́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.

Укласці каню цуглі ў рот. Закілзаць каня.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вандзі́дла ’цуглі’ (Касп.). Паланізм: польск. wędzidło ’цуглі, мундштук’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

расцугля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго-што.

Выняць з рота каня цуглі, адшчапіўшы ад аброці. Расцугляць каня.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вансі́дла ’цуглі’ (Шатал.). Кантамінацыя двух польскіх слоў: wędzidło ’цуглі’ і wąs ’вус’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кілза́ць (класці цуглі ў рот каню) áufzäumen vt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Ву́здзіла ’цуглі’ (КСТ), укр. узди́ла ’вуздэчка’, рус., прыбалт. ву́здилы ’цуглі’. Магчыма, кантамінацыя вузда́ (узда) і вудзіла (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

За́кензлы ’цуглі’ (малар., Нар. словатв.). Параўн. польск. zakiełznąć ’залажыць каню цуглі, закілзаць’. Відаць, метатэза келзн > кензл. Запазычана з зах.-балт. (гельзаць, келзы ’цуглі’, гл. Лаўчутэ, Сл. балт., 102–103), не выключана ў даным выпадку польск. пасрэдніцтва.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)