Карпа́нне — сінонім да папярэдняга (Гарэц.). Гл. карпаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГЕЛЬВЕ́ЦЫЯ
(лац. Helvetia),
старажытная назва паўн.-зах. часткі сучаснай Швейцарыі. Як сінонім Швейцарыі ўжывалася ў 16 ст., потым у 18 ст. (стварэнне Гельветычнай рэспублікі 1798—1803).
т. 5, с. 143
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АЛЬБІЁН
(кельцкае Albion),
старажытная назва Брытанскіх астравоў (без Ірландыі). Упершыню ўпамінаецца ў творах стараж.-грэч. пісьменнікаў 6 ст. да н.э. Ужываецца і цяпер як сінонім назвы Англіі.
т. 1, с. 273
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Ла́пань, лапень (гродз., ДАБМ, к. 324) — дыялектны сінонім да лапік (гл.). Аб суф. ‑ень (‑ань) гл. Сцяцко, Афікс. наз., 38–39.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АРХІРЭ́Й
(ад архі... + грэч. hiereus святар),
агульная назва духоўных асоб вышэйшай ступені правасл. царк. іерархіі (епіскап, архіепіскап, мітрапаліт, патрыярх). Могуць быць епархіяльнымі (якія правяць) і вікарнымі (іх памочнікамі). Сінонім тэрміна «архірэй» — архіпастыр.
т. 1, с. 527
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Паго́ныч (пагоныш) ’птушка’ (Мат. Гом.). Рус. погоныш ’пастушок, малая балотная курачка’ («свищет по-пастушьи» — Даль). Да гнаць, паганяць: рускі сінонім тлумачыць матывацыю назвы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лота ’лотаць балотная, Caltha palustris L.’ (гом., Кіс., Інстр. 2). Да лотаць (гл.). Дыялектны сінонім, утвораны паводле мя́та. З іншым суфіксам параўн. укр. лотай ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БІЯСАЦЫЯЛО́ГІЯ
(ад бія... + сацыялогія),
1) сінонім біяцэналогіі ў многіх еўрап. ангамоўных краінах.
2) Антынавуковая паліт. канцэпцыя, якая тлумачыць сац. і паліт. працэсы, зыходзячы з біял. фактараў, зведзеных да паняцця аб расе. Гл. таксама Расізм.
т. 3, с. 177
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Ке́пек ’сіняк звычайны, Echium Vulgare L.’ (Кіс.). Магчыма, балтыйскага паходжання. Параўн. сінонім печаніца і літ. kepti ’пячы’. Словам-крыніцай было б *kepekas, а бел. печаніца яго калькай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Суму́д ’гермафрадыт’ (Ласт.). Відаць, да муды (гл.), параўн. сінонім абаму́д ’тс’ (Ласт.) з няяснай першай часткай, што адпавядае су- са значэннем сумеснасці (тады аба‑ з абодва, абое?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)