Разра́дка ’частка выплаты падатку, доўгу’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Ад рад ’чарга’ (гл. рад 1), магчыма, пад уплывам слова рата (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Няўра́тны (неўратны) ’несумленны, бессаромны’ (ТС). Няясна, магчыма, да рата ’умоўная сума, плата; чарговая павіннасць’ (гл.); можа быць супастаўлена з розворатны ’бязладны’ (ТС), што, відаць, ад ц.-слав. розвратити ’разбэсціць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

premium

[ˈpri:miəm]

n.

1) узнагаро́да, прэ́мія f.

2) ра́та страхо́ўкі, страхавы́ ўзно́с, страхава́я прэ́мія

•

- at a premium

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

ВЯЛІ́КАЯ ГІ́ЛЬДЫЯ,

прывілеяванае саслоўнае аб’яднанне буйных купцоў і ўладальнікаў нерухомасці (пераважна немцаў) у 14—19 ст. у прыбалтыйскіх гарадах. Узнікла ў сярэдзіне 14 ст. ў гарадах Лівоніі — Таліне, Рызе, Тарту і інш. на ўзор ням. гарадоў. Уплывала на дзейнасць гар. савета (рата або магістрата), які папаўняўся ў парадку кааптацыі толькі членамі Вялікай гільдыі. Праіснавала да ўвядзення агульнарас. гарадавога палажэння ў 1877 і часткова да суд. рэформы ў Прыбалтыцы ў 1889.

т. 4, с. 380

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

◎ Пу́мза ’невялікая рыбка, якая вясной заходзіць на балота, а калі яно высыхае, то здыхае’: пумза кароценькая і пузаценькая (астрав., Мятліцкая, вусн. паведамл.). Няясна, відаць, ад гукапераймання пум!, што перадае раптоўнае лопанне, літ. риті! ’тс’; да словаўтварэння параўн. рэўза (ад раўці). Параўн. таксама літ. pumti, рата ’назвацца, набухаць’, якія, улічваючы геаграфію, маглі б ляжаць у аснове назвы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ра́тны 1 ’ваенны, баявы’ (ТСБМ, Нас.): ратны чарвяк ’лічынка грыбнога камара’, паходжанне назвы тлумачыцца яе паводзінамі: “Лічынкі гэтага насякомага збіраюцца ў вялікую групу і пачынаюць “падарожнічаць”. Яны белага колеру і паўзуць суцэльнай лентай, шырынёю да двух сантыметраў і даўжынёю да чатырох-шасці метраў, за што і атрымалі сваю народную назву” (Кахманюк, Родная прырода, 1978, 6, 13). Гл. раць.

Ра́тны 2 ’арэндны’: ратные грошы (Нас.). Ад ра́та (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ráte

f -, -n

1) до́ля, ча́стка, ра́та, частко́вы плаце́ж

2) но́рма;

in ~en на ра́ты, у растэрміно́ўку;

~ des Méhrwerts но́рма дадатко́вай ва́ртасці

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

rata

rat|a

ж. узнос; частка; доля; рата;

~а miesięczna — месячны ўзнос;

płacić ~ami — плаціць па частках (ратамі);

na ~y — y растэрміноўку

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

installment

I [ɪnˈstɔlmənt]

n.

1) ра́та f. (до́ўгу)

by installments — у растэрміно́ўку, на ра́ты, на вы́плат

2) паасо́бны вы́пуск

a story in six installments — апавяда́ньне ў шасьці́ ча́стках

II [ɪnˈstɔlmənt]

n.

правядзе́ньне (эле́ктрыкі), уста́ўленьне (машы́ны)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

частка, часць, доля, доза / састаўная: кампанент, элемент, секцыя / звычайна яда: порцыя / укладзеных у якое-небудзь таварыства сродкаў: пай; часціна (разм.) / частка аплаты: рата (уст.); канец, звяно (перан.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)