Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)
ра́та, -ы, ДМ ра́це, мн. -ы, рат, ж. (разм.).
Адна з частак агульнай платы, доўгу і пад.
Плаціць грошы ў дзве раты.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ра́таж., разг. одна́ из часте́й о́бщей пла́ты, до́лга
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ра́та, ‑ы, ДМ раце, ж.
Разм. Адна з частак агульнай платы, доўгу і пад. — Калі хочаце, з дазволу аддзела асветы я растэрміную гэтыя грошы на тры раты, калі хочаце — можаце плаціць адразу.Дубоўка.— Толькі за «Родныя з’явы» атрымаў сотню рублёў. У дзве ці ў тры раты...Лужанін.
[Лац.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ра́тажкамерц Ráte f -, -n; гл тс раты
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
рата
Том: 30, старонка: 24.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Ра́та ’адна з частак агульнай платы, доўгу і пад.’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), ’тэрмін нейкай аплаты’ (Варл.), ’чарговая павіннасць, павіннасць па чарзе’ (ТС), ’чарга’ (Сл. ПЗБ), ’чарга пасці жывёлу’ (Сцяшк. Сл., З нар. сл.). Параўн. польск.rata ’тс’ < ням.Rate ’частка, доля, частковы плацеж’ < лац.ratus ’аблічаны, вызначаны’, rata pars ’вызначаная частка’. Адзначаецца з XVI ст., запазычана з лацінскай праз польскую (Булыка, Лекс. запазыч., 84).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ра́та
[польск. rata, ад лац. rata (pars) = вызначаная частка]
адна з частак належнай выплаты, якая ўносіцца ў вызначаны тэрмін.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Разра́дка ’частка выплаты падатку, доўгу’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ). Ад рад ’чарга’ (гл. рад1), магчыма, пад уплывам слова рата (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Няўра́тны (неўратны) ’несумленны, бессаромны’ (ТС). Няясна, магчыма, да рата ’умоўная сума, плата; чарговая павіннасць’ (гл.); можа быць супастаўлена з розворатны ’бязладны’ (ТС), што, відаць, ад ц.-слав.розвратити ’разбэсціць’.
