Verbum

анлайнавы слоўнік

splíttern

vt расшчапля́ць, раско́лваць

vi (h, s) расшчапля́цца, раско́лвацца, трэ́снуць; разляце́цца ўшчэ́нт

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

spléißen

1) кало́ць (лучы́ну)

2) марск. аплята́ць (кана́ты)

vi (s) раско́лвацца, трэ́скацца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

трэ́скацца, ‑аецца; незак.

Утвараць, даваць трэшчыну, расколвацца. У сухмень, калі доўга не было дажджу, зямля на .. [сцяжыне] трэскалася, а ў непагадзь размоклы ад вільгаці глей угінаўся пад нагамі, злёгку падрыгваў. Навуменка. Зіма асцярожна пакіне белую байкавую коўдру на жытнюю рунь — не вымярзай, жытцо, не трэскайся, зямля. Ермаловіч. / Пра скуру рук, губ і пад. Ад .. [сонца] гарэла галава і смылелі шчокі, трэскаліся сухія вусны і сох у роце язык. Пташнікаў. // Разрывацца, лопацца. Пупышкі ліпы трэскаліся.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раско́л, ‑у, м.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. расколваць — раскалоць і расколвацца — раскалоцца.

2. Месца, па якім што‑н. расколата або раскалолася; трэшчына. Лінія расколу.

3. перан. Раздзяленне каго‑, чаго‑н. на групы, часткі, абумоўленае наяўнасцю рознагалоссяў. У час спробы зрабіць раскол у партыйнай арганізацыі палітзняволеных Хмель быў выкрыты і выключаны з радоў партыі. Хромчанка. Гурын арганізоўвае раскол партыі.. і абвяшчае сябе кіраўніком адколатай групы. Машара.

4. Рэлігійна-грамадскі рух у Расіі, які ўзнік у сярэдзіне 17 стагоддзя, быў накіраваны супраць царквы і закончыўся ўтварэннем шэрагу сект.

5. Стараверства.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

spálten

1) кало́ць, раско́лваць; сячы́

2) расшчапля́ць, раздрабля́ць (хімічныя злучэнні і да т.п.)

der Blitz spáltete den Baum — мала́нкай расшчапі́ла дрэ́ва

vi (s) (part II gespáltet i gespalten); кало́цца, раско́лвацца

das Holz spáltet gut — дро́вы до́бра ко́люцца

(sich) кало́цца, раско́лвацца; ся-

чы́ся (пра валасы)

2) перан. раскало́цца, раздрабля́цца, раз’ядна́цца

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

crack³ [kræk] v.

1. раско́лваць, разбіва́ць; раско́лвацца, трэ́скацца, ло́пацца;

crack nuts кало́ць арэ́хі

2. шчо́ўкаць (хлыстом)

3. infml ашале́ць, звар’яце́ць

4. разгада́ць (код), вы́рашыць (праблему)

♦

crack a bottle infml вы́піць што-н. спіртно́е, кульну́ць ча́рку;

crack a joke адпусці́ць жарт

crack down [ˌkrækˈdaʊn] phr. v. (on) накі́нуцца, абру́шыцца (на каго-н.)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

flaw

[flɔ]

1) шчарбі́на f., брак -у m. (у тава́ры)

2) зага́на f., недахо́п -у m. (у хара́ктары)

3) недагля́д -у m., хі́ба f. (у дакумэ́нце)

v.t.

шко́дзіць, псава́ць, раско́лваць, вышчарбля́ць

v.i.

трэ́скацца, раско́лвацца

[flɔ]

рапто́ўны по́шуг ве́тру, рапто́ўная навальні́ца зь лі́ўнем, шквал -у m.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

split² [splɪt] v. (split)

1. раско́лваць; раско́лвацца; трэ́скаць; трэ́скацца;

split open узлама́ць (сейф, шафу і да т.п.);

split a stick раскало́ць кій;

The river splits the town into two. Рака дзеліць горад напалову;

I laughed till I tho ught I should split. Я ледзь не лопнуў са смеху.

2. дзялі́ць на ча́сткі; дзялі́цца; размярко́ўваць;

split a cake разраза́ць біскві́т уздо́ўж;

split the cost дзялі́ць расхо́ды

3. дзялі́цца на ча́сткі, распада́цца, раско́лвацца;

The court split four and four. Галасы ў судзе раздзяліліся: чатыры на чатыры;

The language split into several dialects. Мова распалася на некалькі дыялектаў.

♦

split the difference браць сярэ́днюю велічыню́; сыхо́дзіцца ў цане́; ісці́ на кампрамі́с;

split hairs derog. спрача́цца пра дро́бязі; быць прыдзі́рлівым, педанты́чным;

split one’s sides with laughter ло́пнуць са сме́ху

split away [ˌsplɪtəˈweɪ] phr. v. =

split offsplit off [ˌsplɪtˈɒf] phr. v. адкало́цца, адшчапі́цца;

The road splits off from the highway. Дарога адгаліноўваецца ад шашы.

split up [ˌsplɪtˈʌp] phr. v. разысці́ся, разлучы́цца;

They split up after a year of marriage. Яны разышліся праз год пасля шлюбу.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Апо́ка ₁ ’гатунак вапняка’, ’рама для ліцейнай формы’ (БРС). Рус., укр. опока ’тс’, польск. opoka ’скала, камень, камяністы грунт; фундамент’, чэш., славац. opuka ’вапняк’, славен. opǫ̑ka ’вапняк, камяністая глеба’, ц.-слав. опока ’скала, камень’; гэта значэнне адзначаецца ў старабеларускім помніку XV ст. (Карскі, Труды, 313), зафіксавана ва ўкраінскай мове ў XIX ст. Першаснае значэнне ’вапняк’, хаця зарэгістравана яно на ўсходнеславянскай тэрыторыі толькі ў XVI ст. (Сразн.), ад гэтага значэння, паводле матэрыялу, апокай стала называцца ліцейная форма (рэгіструецца ва ўсходнеславянскіх мовах з XVII ст.), а пазней — рама для ліцейнай формы. Іншае разгалінаванне значэння ’вапняк’ > ’скала з вапняка (крэйды)’ > ’скала’ > ’камень’ > ’камяністы грунт’, ’фундамент’. Пашырэнне значэння ’скала’ ў старабеларускай і ўкраінскай, магчыма, адбылося шляхам запазычання з польскай ці царкоўнаславянскай. Этымалогія — перагаласоўка e/o да дзеяслоўнага кораня *pek‑ (параўн. пяку, пячора), прынятая Міклашычаім, 235, і Бернекерам IF, 13, 214, выклікае сумненні з боку семантыкі (Праабражэнскі, 1, 653). Чэш. форма з u замест o тлумачыцца кантамінацыяй з коранем *puk ’трэскацца’ ў сувязі з тым, што апокавыя пароды часта трэскаюцца на пласты; у сувязі з гэтым Махэк₂ (416) лічыў чэшскую форму першаснай, а ‑o‑ ў іншых мовах паясняў вынікам асіміляцыі з першым o; апошняе малаверагодна. Прымаючы семантычны бок тлумачэння Махэка, Супрун (Веснік БДУ, 1970, 2, 83–84) звязвае корань слова апока з беларускім дзеясловам покацца ’трэскацца, расколвацца, расшчапляцца’ (гл.), звязаным, магчыма, з выклічнікам пок гукапераймальнага характару. Корань пок‑ адвечна быў варыянтам кораня пук‑ з блізкім значэннем (гл. апука ₂) ці быў пазней ім выцеснены.

Апока ₂ ’цяжкі прадмет, напр. бервяно’ (Крывіцкі ў Бяльк.), апо́чча, апо́чына ’палена, што кепска колецца’. Гэта далейшае развіццё значэння апока ₁: ’скала’ > ’камень’ > ’цяжкі камень’ > ’цяжкі прадмет’. Праз выраз ляжаць апокай гэта значэнне пераносіцца і на чалавека: апока ’абібок, гультай, лодар’ (Касп., Юрч., Бяльк., Серб., Мядзв.), апочына ’гультаіна’ (Бяльк.). Супрун, Веснік БДУ, 1970, 2, 84.

Апо́ка ₃ ’аб’ядала, п’яніца’ (Нас.). Рус. смал. опока ’тс’ (Дабр.). Параўн. покала ’абжора’ (Нас.). Утворана ад дзеяслова по́каць ’жэрці’ (Нас.) паводле мадэлі, блізкай да той, што ляжыць у аснове слова абʼядала; магчыма, усечана з *апокала пад уплывам апока ’гультай’, кантамінацыя з якім, напэўна, адбывалася (гл. апока ₂). Супрун, Веснік БДУ, 1970, 2, 84.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)