Мню́шка ’звараная тоўчаная бульба’ (малар., Сл. Брэс.). Да мяць (гл.), якое ў Зах. Палессі мае форму мне́тэ, мня́ты. Аб суфіксе ‑ʼуха > ‑ʼушка гл. Сцяцко, Афікс. наз., 73.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дзе́яцца, дзеецца; незак.
Разм. Рабіцца, адбывацца. Афіцэр паківаў пальцам Лукашу, які выйшаў з хаты, каб пацікавіцца, што дзеецца на яго двары. Сабаленка. Спакойна і павольна, як у зачараваным сне, цякло і само жыццё на Палессі, а водгулле ўсяго, што дзеялася на свеце, далятала сюды ў прыглушаным прасторамі Палесся тонах. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
назніма́ць і наздыма́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-чаго.
1. Зняць нейкую колькасць за некалькі прыёмаў. Назнімаць адзення з вешалкі. Назнімаць бялізны з вяроўкі. Назнімаць вяршкоў з малака.
2. Вызваліць ад работы, звольніць з пасады вялікую колькасць людзей.
3. Зрабіць нейкую колькасць здымкаў. [Жарнавік], ездзячы па Палессі, наздымаў краявідаў, сёл, дарог. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Матраб’я́нка ’мясны фарш’ (рэч., Мат. Гом.). Відавочна, з польск. wątrobianka, якое на Палессі азначала ’зельц’, ’страўнік жывёлы, тоўстая кішка, начыненая свінымі вантробамі’. Мена в > м (параўн. рус. ватрушка — матрушка).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пу́гальна (puhalno) ’ручка біча, пугі’ (Тарн.). Ад пуга 1 па тыпу касільна ’дзяржанне касы’, пужальна ’пугаўё’, магчыма, пад уплывам вядомай на Палессі “дэпалаталізацыі” ж: угэ < ужэ, няўго < пяўжо і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рам ’падстольнік’ (ПСл). Не выключана запазычанне з нямецкіх дыялектных форм, параўн. ст.-в.-ням. ram ’падпора, калона’, ням.-аўстр. Rahm ’рама’, улічыўшы нямецкія пасяленні на Палессі. Гл. ра́ма 1, трам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АДВЕ́ДКІ,
традыцыйны звычай бел. радзіннай абраднасці — наведванне парадзіхі пасля родаў; лакальныя назвы водведы, адведзіны, провідкі, наведы. У адведкі ішлі звычайна замужнія жанчыны ў першыя 2—3 дні (на Палессі — у 2 тыдні і болей) пасля родаў, каб дапамагчы парадзісе і яе сям’і. Паводле звычаю ў адведкі неслі з сабою яешню, хлеб, кашу, сыр, мёд, на Палессі яшчэ боршч, аладкі, варэнікі і інш. Звычай захаваўся, але ў адведкі сталі хадзіць і мужчыны, і незамужнія.
т. 1, с. 99
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Мачоўнік ’касач жоўты, Iris pseudacorus L.’ (стол., Бейл.; ТС). З мячэ́ўнік (гл.) пад уплывам вядомага на Палессі мач ’драўляныя вілы’. Такое найменне касача перайшло з роду гладыёлусаў (Gladiolus) у выніку блытаніны (з-за падабенства).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
павандрава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак.
1. Вандраваць некаторы час. Павандраваць па замежных краінах. Павандраваць па дарогах вайны. □ Паэт наведаў адроджаны Мінск, родныя пастаўскія мясціны, з якіх яго выгнала віхура першай сусветнай вайны, павандраваў па Палессі. Лойка.
2. Разм. Пайсці, накіравацца куды‑н. Сказаў Міхал і сам падняўся; За ім другія паўставалі І ў цёмны лес павандравалі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *Пасолянка, бяроз. посблянка ’цэлая вараная бульба’ (Сл. Брэс.). Да пасаліць < соль (гл.). На Палессі існуюць і іншыя роднасныя назвы: солонцы, солонікі, салёнкі ’абрэзаная ад лушпіння бульба, якую, варыўшы, соляць’ у адрозненне ад бульбы ў мундзірах, якую не соляць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)