лапа́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
1. Памянш. да лапата; невялікая лапата. Трымаючы ў руках лапатку са збожжам, [Васіль] .. азірнуўся. Мележ. Яшчэ выняць некалькі лапатак зямлі — і залатая шабля апынецца ў іхніх руках. Лынькоў.
2. Тое, што і лопасць (у 2 знач.). Лапаткі турбіны.
3. Плоская шырокая косць трохвугольнай формы ў складзе плечавога пояса чалавека і хрыбетных жывёл. Андрэй і Гарась ляжалі на жыватах, падпёршы галовы рукамі, і ў абодвух вытыркаліся лапаткі. Каваль. Вось-вось гатоў .. [Чоран] збіць Лысага і распісаць яму рогам бок каля .. лапаткі. Колас. // Плечавая частка мясной тушы. Лапатка бараніны.
4. Плоскі няспелы стручок гароху ці другой бабовай расліны.
•••
Ва ўсе лапаткі — вельмі хутка, з усіх сіл (бегчы, ехаць, ляцець і г. д.). Лот між тым ва ўсе лапаткі Прэ, адно мільгаюць пяткі. Крапіва.
Класці на абедзве лапаткі гл. класці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раке́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
Спартыўны снарад у выглядзе зацягнутага сеткай авальнага абруча з дзяржаннем або лапаткі з ручкай для гульні ў тэніс, бадмінтон, пінг-понг.
Тэнісная р.
Першая р. (перан.: лепшы ігрок).
|| прым. раке́тачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
баро́цца, баруся, борашся, борацца; незак.
1. Узяўшыся адпаведным чынам, імкнуцца паваліць, пакласці на лапаткі праціўніка.
2. Тое, што і бадацца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ламо́тны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да ламоты. Ламотныя болі. □ Ламотная стома круціць лапаткі, але з непрывычкі яно аж прыемна. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гладзі́лка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
Прылада ў выглядзе валіка або лапаткі для разгладжвання скур, паперы і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дасы́та, прысл.
Поўнасцю, уволю (пад’есці, напіцца). Шапацеў і гаманіў рэдкі, але лапаткі дождж. Сырая ноч абдымала зямлю, дасыта напаіўшы яе вадою. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кляшчо́ткі ’драўляныя лапаткі ў лазні, якімі бяруць гарачае каменне’ (Яўс., Бяльк.). Гл. кляшчотка 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
замакрэ́ць, ‑эе; зак.
Разм. Злёгку змокнуць, памакрэць. Шэрсць на тураўцовым сівым кані замакрэла, закучаравілася ад поту. Мележ. Замакрэлі ад поту Сцяпанавы лапаткі пад старэнькай залапленай гімнасцёркай. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
канапа́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
1. Інструмент для канапачання ў выглядзе жалезнай лапаткі з ручкай.
2. Матэрыял (кудзеля, пакулле, мох), які выкарыстоўваецца для канапачання.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ке́льня, ‑і, ж.
Прылада муляра, тынкоўшчыка ў выглядзе трохвугольнай лапаткі для набірання і нанясення раствору на мур. На рыштаваннях новых дамоў у руках муляроў мільгалі кельні са свежым растворам. Якімовіч.
[Польск. kielnia.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)